Özet:

Edebiyat ve müzik arasındaki ilişki “söz” ve “ses”in kardeşliğinden doğmuştur. En eski çağlardan beri bu iki sanat birbirini beslemiş, zenginleştirmiş, aralarında uzak ya da yakın sürekli bir etkileşim söz konusu olmuştur. Edebiyatın birçok türünde müzikle bağ kurmak mümkündür. Ancak bu yakınlaşmanın, birlikteliğin en yoğun yaşandığı tür “şiir”dir. Kaynak tarama modeli ile yapılan bu araştırmada Tanzimat’a kadar olan süre içinde edebiyatımızın şiir ağırlıklı bir edebiyat olduğu belirlenmiştir. Tanzimat, sadece siyasi, askeri, iktisadi yaşantımızı değil, içtimai yaşantımızı, kültür ve sanatımızı da derinden etkilemiştir. Tanzimat’la başlayan Batı’ya yönelme hareketi Cumhuriyet döneminde de etkisini sürdürür. Ancak 1912’de Selanik’te Genç Kalemler dergisiyle başlayan Milli Edebiyat Dönemi, daha çok bir “halka doğru” hareketidir. Başta dil olmak üzere her alanda millileşmeyi hedefler. Halk şiirinden faydalanma, modern şiir anlayışını geleneksel şiir anlayışıyla kaynaştırma eğilimi Cumhuriyet döneminde devam eder. Memleketçi sanat anlayışını benimseyenler başta olmak üzere Cumhuriyet döneminde pek çok sanatçı Anadolu coğrafyası ve insanının güzelliklerini işleyip hece ölçüsü, dörtlük nazım birimi gibi halk şiirine özgü kalıpları kullanırken, halk şiirimiz de yaşanan çağın sosyo-kültürel değişimine göre içine yeni motifler alarak gelişimini sürdürür. Türk saz şiiri zaten müzik eşliklidir. Saf (Öz) şiir, sözcüklerle yaratılacak bir bestenin peşindedir. Modern şiir alanındaki ürünlerin bestelenerek gönüllerde yer ettiği gözlemlenir. Orhan Seyfi Orhon, Cemal Safi şiirlerinin neredeyse hepsi bestelenmiştir. Hem müziğin hem edebiyatın kapsamında değerlendirilen “ şarkı” ve “türkü” hızla değişen zevklerin, yeni bir dünya görüşünün, duygu ve düşünce evirilmelerinin tanıkları olarak günümüze uzanır. 1929 ekonomik buhranı, II. Dünya savaşı, çok partili hayata geçiş, darbeler, muhtıralar, Kore Harbi, yurt dışına işçi gönderme, Kıbrıs Barış Harekâtı, köyden kente göç… derken 21. yüzyıl kapımızı çalar. İnsanlığın bu uzun yüzyılı boyunca yaşananlar edebiyat ve müzik serüvenimizi de etkiler. Konu ile ilgili tarihi süreci yansıtan bilgiler, kaynak taraması sonucu elde edilenlerin genel özeti şeklinde verilmektedir. Bu çalışmada amaç, Cumhuriyet’e kadar edebiyatımızın müzikle olan yoldaşlığını kısaca özetlemek Cumhuriyet döneminde romanda, şiirde, tiyatroda müzik etkilerine değindikten sonra değişen zamana göre içine yeni motifler alarak gelişen, zenginleşen Türk Saz Şiiri ve âşıklık geleneğini irdelemektir.

Anahtar Kelimeler: