Özet:

Doğu Karadeniz Bölümü’nun güneydoğusunda Akdağ-Mescit dağları arasında yeralan yöre doğal, sosyo-ekonomik özellikleri ile ayrı bir ortam oluşturmaktadır. Tortum vadisinde bir heyelan sonucu oluşan Tortum gölü, halihazırda 7.9 km uzunlukta, ortalama 1 km kadar genişlikte, en derin yeri kuzeyde 90-95 m civarında ve 1010 m yuksekliktedir. Tortum çayı ve kolları tarafından Eosen sonundan itibaren dar ve derin olarak yarılmağa başlayan yorede, vadi tabanı ile dağlar arasındaki yükseklik farkı birkac km lik bir mesafe dahilinde 1000 m yİ aşmaktadır. Son derece arızalı ve tipik Jura tipi kıvrımlı yapının yeraldığı bu yörede, erozyon cok şiddetli olarak hüküm sürmektedir. Nitekim, 1 km2 lik alandan bir yılda ortalama olarak taşınan malzeme miktarı 2500, Tortum gölünde bir yılda biriken malzeme miktarı ise yaklaşık 2.5 milyon ton kadardır. Her yıl delta göle doğru 15-20 m kadar ilerlemektedir. Kışları nisbeten ılık geçen Tortum vadisinde Akdeniz kökenli çalılar, yüksek yerlerde güneye bakan yamaçlarda ardıç (Juniperus oxycedrus, J. excelsa, J. foetidissima) ve kuzeye bakan yamaçlarda ise sarıçam (Pinus sylvestris) toplulukları gorülmektedir. Akarsu vadilerinin içleri, kenarları ve yamaçların eteklerinde kurulmuş olan toplu yerleşme tipindeki köyler hakimdir. Yer darlığından dolayı, kümeler halinde bulunan mahalleler, yamaçlara doğru adeta merdiven basamakları halinde bir dizilme gostermektedir. Genellikle tek katlı olan meskenlerin bir bölümünde aile fertlerinin barındığı bir veya iki oda, bir kiler ve holün nihayetinde ocağın bulunduğu mutfak, diğer bölümünde ise ahır ve samanlık bulunmaktadır. Her köyün yaz döneminde gecici olarak iskan edilen bir veya birkaç mezrası bulunmaktadır. Sırt ve vadilerle ayrılan mezraların bir bölümünde bir yıl tamamen hububat tarımı yapılırken diğer bölümünde hayvan otlatılmaktadır, ertesi yıl tarıma ayrılan mezraa otlatmaya, otlatmaya ayrılan mezraa ise tarıma açılarak münavebeli bir sistem uygulanmaktadır. 10 adet kırsal yerleşme merkezinin bulunduğu yörede yaklaşık 11 binden fazla olan nüfusun ana geçim kaynağını tarım ve hayvancılık teşkil etmektedir. Ancak yörenin tarım ve hayvancılık potansiyeli nüfusu yeterince besleyemediği icin bazı köylerde çoğu aileden bir veya birkaç kişi geçimini büyük şehirlerde yılın birkaç ayı calışarak sağlamaktadır (gurbetcilik). Yörede aktif olarak göç hüküm sürmekte olup, en az dört köyde son 15-20 yıl içersinde nufus azalması vardır.

Anahtar Kelimeler: