Abstract:

Bu makale Hiner Saleem’in Babamın Tüfeği adlı kitabını bir madun tarihsel kayıt olarak değerlendirecek ve Irak’ta Kürt oluşlar üzerine bir araştırma gerçekleştirecektir. Saleem’in milliyetçilikleri anlatan ancak milliyetçi olmayan kitabında kitabı Saddam Hüseyin’in Irak’ında Kürtlerin deneyimini yazarın otobiyografisi üzerinden anlatan dolayısıyla da edebiyat, siyaset, tarih gibi disiplinlerarası okumalara imkân sağlayan bir madun eser olarak tanımlanabilir. Makale de bu nedenlerle Irak’taki ulus/parti-devletinin önerdiği ulusun nasıl bir tarih önerdiğini ve kitabın ana karakteri Azad’ın bir anı-roman olarak önerilen hikayesinin tüm bu sürece nasıl bir şerh koyduğunu inceleyecektir. Makale bu sebeple iki bölüme ayrılmaktadır: İki ara bölüm öncesinde Kürt edebiyatlarının neden sözlü edebiyatı da içeren, birden fazla dile, bölgeye, ülkeye atıfta bulunacak çoğul bir tanım içermesi gerektiği anlatılacaktır. İlk bölümde Baas Partisi’nin yükselişi ve partinin, Irak’ı ulus-devlet olarak kurgulayışında eğitimi, dili ve propagandayı kullanışı incelenecektir. Bu bölüm Saddam Hüseyin üzerinden bir lider kültü olarak kurulmasının nasıl bir Irak milleti tahayyülü kurduğunu inceleyecektir. Böylece Irak’ta yirminci yüzyılın neredeyse ikinci yarısı boyunca vatandaşlığın, vatandaşlığın getirdiği hakların, siyasi partilerin, cemaatlerin nasıl bir Iraklılık kurduğu irdelenecektir. İkinci bölümde Baas Partisinin ulus-devletinin karşısında Kürtlerin başta Mustafa Barzani olmak üzere nasıl bir Irak önerisi sunduklarını ve kendi cemaatleşmeleri sırasında sanatı, teknolojiyi ve dili nasıl kullandıkları incelenecektir. Bu bölüm vasıtasıyla Baas Partisi’nin var ettiği egemenlik ilişkilerinin Kürt milliyetçiliğini nasıl etkilediği tanımlanacaktır. Saleem’in kitabının başkahramanı olan Azad’ın Iraklılık ve Kürtlük arasındaki gerilimde sınırlarla, linçlerle, şiddetlerle, propagandalarla kurduğu ilişkideki gerilim bu bölümün temelini oluşturacaktır. Azad, kitap içerisinde azınlık ve çoğunluk milliyetçiliklerinin Irak tahayyülünde gittikçe göçebeye dönüşen bir özneye bu yıkıcı gerilim vasıtasıyla dönüşeceği için bu bölüm tamamlayıcı bir izlek var edecektir. Iraklı Kürt kadınların tüm bu süreçteki konumu ise bir karşılaştırma noktası olarak milliyetçiliklerin tarihsellik ve toplumsallık kurma biçimlerini incelemek için söz konusu edilecektir. Makalenin maksadı Irak’ın yaratılması sırasında Kürtlerin ötekileştirilişini Azad’ın hikâyesi üzerinden incelemenin yanı sıra Kürtlerin de kendi cemaatlerini kurarken Baas Partisi’ne oldukça benzer bir yöntem uyguladıklarına yönelik bir eleştiri sunabilmektir. Böylece Hiner Saleem’in Babamın Tüfeği başlıklı eseri üzerinden Kürt ve Baas milliyetçileri üzerine bir maduniyet okumasının olanağı tartışılacaktır.

Keywords: