Özet:

Kur’ân-ı Kerîm’de yer alan kelime ve tabirlerin doğru bir şekilde anlaşılması için Arapça dil kaidelerinin yanı sıra bir takım yardımcı ilimlerden de yararlanılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaç, Kur’ân ile ilgili birçok ilim dalının doğmasına ve gelişmesine neden olmuştur. Kur’ân-ı Kerîm’in doğru anlaşılmasına yardımcı olan bu ilimlerden biri de vücûh ve nezâir ilmidir. Arapça’da kelimeler, karinelerin işaret ettiği bağlamda kullanılmakta ve içerdikleri manalar da bu bağlama göre farklılık göstermektedir. Bu yüzden Kur’ân’ın bazı kelimelerinin hangi âyette hangi manaya geldiğinin tespit edilmesi, Kur’ân’ın doğru anlaşılması açısından oldukça önem arz etmektedir. Vücûh ve nezâir ilmi, kelimelerin Kur’ân’da geçtikleri bağlama göre aldığı anlamları inceleyen bir Kur’ân ilmidir. Bu ilmin incelediği kelimeler içinde efrâd kelimeler de vardır. Kur’ân ilimleri açısından efrâd kelime; bir lafzın Kur’ân’da geçtiği tüm âyetlerde sadece iki manada kullanılması ve bir âyet hariç diğer âyetlerde aynı manaya gelirken sadece o bir âyette farklı bir manada kullanılmasıdır. Bu tür kelimelerin incelendiği hicrî IV. asırda yaşamış, Kûfe dil mektebine mensup, dil ve edebiyat âlimi İbn Fâris’in Efrâdü kelimâti’l-Kur’âni’l-azîz adlı risalesi, efrâd konusunda yazılmış tek eser olma özelliğine sahiptir. Fakat İbn Fâris, Kur’ân’daki tüm efrâd kelimeleri eserine almamıştır. Bu çalışmada vücûh ve nezâir ilminin önde gelen eserleri incelenerek efrâd özelliği taşıdığı halde İbn Fâris’in eserine almadığı bu kelimeler tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: