Özet:

Kelam metoduna karşı çıkan Selefiyye’nin bir mensubu olmakla birlikte sonraki dönemde kısmen bu yöntemi benimsemiş kişiler arasında yer alan İbnü’l-Cevzî, diğer birtakım itikadi konuların yanında akıl meselesini de incelemiştir. Bu konuyu kimi zaman müstakil başlıklar altında kimi zaman ise farklı bir meselenin içeriğine bağlı olarak ele alan müellif, aklın mahiyeti, işlevi, değeri, nakil, hikmet ve taklid ile ilişkisi gibi konular hakkında görüş beyan etmiştir. Konuyla ilgili düşüncelerini kelamcı kimliğinin yanında bir ahlakçı hüviyeti ile de ortaya koyan müellif, aklın değerini fonksiyonu üzerinden açıklamış, onun tek başına bütün meseleleri çözüme kavuşturan bir kaynak olmayıp, kimi alanlarda nakle de ihtiyacı bulunduğunu ifade etmiştir. Bununla birlikte pek çok konuda akıl ve şeriat birlikteliğine de atıf yaparak onların birbirlerini teyid ettiğini ortaya koymuştur. O, insanın ilahi emir ve fiillerdeki hikmeti çözdüğünde bunda derinleşmesini, kavrayamadığı hususlarda ise aklıyla hakîm olduğu bilgisine ulaştığı Allah’a teslimiyet göstermesi gerektiğini belirtmiştir. Fıkıh alanında hoş görmekle birlikte itikadi sahada sergilenen taklide karşı çıkmış, ancak bunun alternatifinin tamamen aklı önceleyen bir kelami sistem değil, sınırlarını bilen ve itidal üzere hareket eden bir akli düşünce olduğunu savunmuştur.   

Anahtar Kelimeler: