Özet:

Hızla gelişen dünyada farklı dili konuşan insanlar arasında iletişim ihtiyacı arttıkça yabancı dil öğrenme ihtiyacı da artmış ve yabancı dili daha kolay öğrenmenin yolları araştırılmaya başlanmıştır. Bu düşünceden hareketle bu çalışma; iki ayrı dil ailesine mensup olan Türkçe ve Almanca birleşik cümle yapılarının, farklı ve benzer yönlerini karşılaştırmalı dilbilim yöntemi açısından tespit ederek, Türkçenin Almanlara yabancı dil olarak öğretimini kolaylaştırmayı amaçlamıştır. Bu durumda Türkçeyi öğrenen Almanların kendi dillerinde bulunan benzer bir yapıyla karşılaşmaları, öğrenmeyi kolaylaştırması açısından önem arzetmektedir. Çalışmada; ilk olarak ‘Germen dilleri koluna ait olan Almanca ve Ural-Altay dillleri gurubuna ait olan Türkçe, birleşik cümle yapıları açısından hangi farklılık ve benzerliklere sahiptir?’ sorusuna cevap aranmıştır. Çalışma; Türkçe’de cümle çeşitlerinden yapısına göre cümleler sınıflandırmasında yer alan birleşik cümle ve çeşitleri olan; şartlı birleşik cümle, iç içe birleşik cümle ve ki’li birleşik cümle, Almanca’da cümle çeşitlerinden birleşik cümle (Zusammengesetzter Satz) ve çeşitleri olan yanyana birleşik cümle (Nebenordnende), alt alta birleşik cümle (Unterordnende), soru adıllı birleşik cümle (Interrogativsatz) ve ilgi cümlesi (Relativsatz) karşılaştırılması ile sınırlandırılmıştır. Bu çalışma betimsel bir araştırmadır ve karşılaştırmalı dilbilimi yöntemi kullanılmıştır. Türkçe ve Almanca birleşik cümlelerin karşılaştırılması için her iki dile ait temel dilbilgisi kitapları temin edilmiştir ve Peyami Safa´nın “Yalnızız” adlı Türkçe ve Siegfried Lenz´in “Deutschstunde” adlı Almanca olan iki tane roman örnek cümleler için kullanılmıştır. Her iki dilde cümle tasnifi ve birleşik cümle yapısı karşılaştırmalı dilbilim yöntemine göre karşılaştırılıp, aradaki fark ve benzerlikler tesbit edilmiştir. Sonuç olarak;Türkçe ve Almanca birleşik cümlelerde tanımlar ve sözdizimi arasında birçok benzerliğin yanında farklar da tesbit edilmiştir. Ki’li birleşik cümle Türkçeye Hint-Avrupa dil ailesine mensup olan Farsçadan geçmiş olması yönüyle, Almanca’da çok sık kullanılan birleşik cümlelerle benzerlik göstermektedir. Türkçe örneklerde görüldüğü gibi Kİ cümlesi hariç birleşik cümlenin yan cümleleri başta yer alır ve temel cümle sonda yer alırken Almanca birleşik cümlelerin temel cümleleri başta yan cümleleri ise sonda yer almaktadır. Almanca alt alta birleşik cümleler başlığı altında değerlendilen Temporale Nebensätze (Zaman Belirten Yan Cümle) cümlesinin yan cümlesi temel cümlesinden sonra yer alırken bu cümle türüne denk gelen Türkçe zarf unsuru temel cümlenin unsuru sayılır ve yüklemden sonra yer almaktadır. Bu tesbitlerden yola çıkılarak Türkçe’nin öğrenilmesinde kolaylık sağlaması açısından tavsiyelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: