Özet:

Müzik Coğrafyası’nın önemli konularından biri de yaşanılan ortamın şarkı veya halk türkülerinin sözleri üzerindeki etkisinin ortaya konulmasıdır. Özellikle Anadolu’nun sahip olduğu farklı coğrafi ortamlar türkülerin söz, ritim, kullanılan enstruman, melodi vb. özellikler açısından farklılaşmasına neden olmuştur. Araştırma kapsamında farklı doğal ortam özellikleri nedeniyle incelenen Rize, Erzurum, Antalya, Şanlıurfa ve Konya illerine ait türkülerde, doğal ortam özelliklerinin etkinliğinin de farklı olduğu ortaya çıkmıştır. İncelenen illere ait türkü sözlerinde, her ilin doğal ortamına uygun olarak bir takım ifadelerin kullanıldığı görülmektedir. Özellikle karasal bir iklime ve yüksek dağlık alanlara sahip alanlarda topografik ve klimatik özelliklere ait ifadeler türkülerde daha çok yer alırken, nispeten düz ve karasal iklim etkilerinin az olduğu alanlarda ise doğal bitki örtüsü ve doğal ortam hayvanları ile ilgili ifadelerin ön plana çıktığı görülmektedir. Örneğin, Rize ve Erzurum türkülerinde topografik ve klimatik ifadeler, Şanlıurfa ve Konya türkülerinde ise doğal bitki örtüsü ve doğal ortam hayvanları ile ilgili ifadeler sayıca daha fazladır. Bu durum, doğal ortamın yaşamı zorlaştırıcı özelliklerinin, güzelliklerinin ve mahrum kalınan doğal özelliklerin her ilin türkü sözlerine yansıdığını göstermektedir. Bu nedenle halk türkülerindeki doğal ortamla ilgili ifadeler, yaşanılan doğal ortamın özellikleriyle doğru orantılı olarak yer almış ve etkinlik göstermiştir. İncelenen türkü sözleri bir bütün olarak ele alındığında ise topografya, doğal bitki örtüsü ve iklimle ilgili ifadelerin ilk üç sırada yer aldığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler: