Özet:

Edebiyat tarihimiz içerisinde zengin bir dil malzemesi içeren divanlar çok önemli bir yer tutmaktadır. Milli söz varlıklarımızdan olan atasözleri ve deyimler ise divanlarda bolca bulunmaktadır. Atasözü ve deyimlerin kullanımı Türkçenin anlatımı gücün gösteren en etkili araçlardır. Bu çalışmada klasik edebiyatımızın üretken isimlerinden biri olan Lâmiî Çelebi divanındaki “baş” ile kurulmuş deyimler üzerinde durulmaya çalışılacaktır. Lâmiî Çelebi (1473-1532) XV. yüzyılın sonu ve XVI. yüzyılın başında yaşamıştır. Nazım ve nesir alanında çok sayıda eser vermesi ile tanınan şair, özellikle Molla Câmî’nin eserlerini Türk diline kazandırması ile tanınmış ve Câmî-i Rum lakabıyla anılmıştır. Fars edebiyatının meşhur eserlerini tercüme etmek yerine az bilenen konuları tercih eden üretken bir şairdir. Lâmiî Çelebi’nin en önemli eserlerinden biri divanıdır. Divanına şiir yazmak için gerekli bilgi ve tekniklerin verildiği bir dibace ile başlamaktadır. Bu onun şiir, dil ve sanat için uğraşısının bir göstergesi durumundadır. Divan, Türkçe kelimeler, mahallî tabir ve deyimler bakımından son derece zengindir. Lâmiî içinde bulunduğu sosyal hayatın canlılığını şiirlerine yansıtmış, gerçek hayatın kültürel kimliğini çeşitli vesilelerle aktarmaya çalışmıştır. Bu aktarım araçlarından biri de atasözleri ve deyimlerdir. Divanda bol miktarda kullanılan atasözü ve deyimler başka bir çalışmanın konusunu oluşturacak derecede çoktur. Türkçe’nin en eski kelimelerinden biri olan “baş” ile oluşturulan deyimler ise özellikle dikkati çekmektedir.

Anahtar Kelimeler: