Özet:

Türk edebiyatı, tarihsel gelişimi göz önünde tutularak bütüncül bir yaklaşımla ele alınmalı ve değerlendirilmelidir. Türk edebiyatının klasik dönemi bu yaklaşım çerçevesinde daha doğru anlaşılıp yorumlanacaktır. Bu bağlamda Türk edebiyatının farklı sahalarına ait edebi ürünler, özellikle divanlar, araştırmacılar için büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada, bugün hayatı hakkında kesin bilgilere sahip olmadığımız Azerbaycan sahası şairlerinden Zevkî ve onun Divan’ı üzerinde durulacaktır. 17. yüzyılda yaşadığını tahmin ettiğimiz Zevkî hakkında Türkçe kaynaklardan ziyade daha çok Farsça kaynaklardan bilgi edinmekteyiz. Zevkî Divanı’nın tek nüshası ise Paris Milli Kütüphanesi El Yazmaları Bölümü’nde “Supplement Turc 733 (cote)” numarada kayıtlı olup 168 varaktan oluşmaktadır. Divan’da yer alan şiirlerin çoğu tasavvufi konuları işleyen sufiyane gazellerdir. Gazellerin dışında Divan’da, murabba, muhammes, müseddes ve müstezad nazım şekilleriyle yazılmış şiirler yer almaktadır. Zevkî Divanı’nda yer alan nazire şiirlerden hareketle, şairin en önemli hususiyetinin Nesîmî muakkibi olduğu anlaşılmaktadır. Bunun dışında Zevkî’nin şiirlerinde güçlü bir Şîî vurgusunun olması ve Hurufilikten belli ölçülerde etkilenmesi onun diğer önemli özellikleri olarak göze çarpmaktadır. Zevkî Divanı’nda Türkçe şiirlerin yanında farklı nazım şekillerinde kaleme alınmış yine tasavvufi hüviyette Farsça şiirler de mevcuttur. Söz konusu Farsça şiirler Divan’ın derkernarlarında, başında ve sonunda yer almaktadır. Ayrıca Divan’ın son sayfasında Hz. Ali’den rivayet edilen yine Farsça kaleme alınmış bir fal metni mevcuttur.

Anahtar Kelimeler: