Özet:

Müstaz‘af kavramı Kur’an’da kullanılan kavramlardan biridir. Kur’an’da z-a-f kökünden müştak olmak üzere birçok kullanım vardır. Bu kullanımların iki temel anlamı vardır. Biri zayıf ve güçsüz olmak, ikincisi kat kat olmak. Bunun yanında bu kökten türeyen kelimelerin aciz olmak, güçsüz bırakmak, zayıf ve güçsüz görmek, zaaflık göstermek gibi anlamları da vardır. Aynı zamanda tabi olanlar, çaresiz erkekler kadınlar ve çocuklar anlamında kullanımlarda mevcuttur. Kur’an’da müstaz‘af zayıf ve güçsüz olmak anlamında kullanılmıştır. Müstaz‘af kavramıyla kavimleri içerisinde güçsüz bırakılan kesimlerin davranış biçimleri ortaya konulmuştur. Bunlardan bir kısmının davranışı tasvip edilmiştir. Çünkü bunlar gerçek manada müstaz‘aftırlar. Bir kısmının davranışı Kur’an tarafından şiddetle tenkit edilmiştir. Bunlar ise gerçekte müstaz‘aflardan değildir. Sadece kendilerini sorumluluktan kurtarmak için böyle görünmeyi tercih eden kimselerdir. Kur’an’a göre bazı müstaz‘aflar zayıf olmalarına rağmen kendilerine zulmeden kimselere bir direnç göstermişlerdir. Bunlar gösterdikleri bu mukavemete karşılık olarak dünya ve ahiret hayatında ödüllendirilmişlerdir. Diğer müstaz‘af grup ise içerisinde yaşadıkları toplumla birlikte hareket etmişlerdir. Kur’an bu çeşit müstaz‘afları tasvip etmemekte, onları eleştirmektedir. Kur’an, bu müstaz‘aflardan yaşadıkları belde de dinlerini ve değerlerini ortaya koyamama durumunda hicret etmelerini istemektedir. Başka bir grup müstaz‘af ise kavimleri içerisinde yaşayan fakat çeşitli sebeplerle hicret etme imkânı olmayan kimselerdir. Bunlar imkân olmadığından hicret edememişlerdir. Bu bakımdan maruz görülebilir. Fakat hicret etme fırsatı bulduklarında kendilerinden hemen hicret etmeleri beklenir. Ayrıca zalim bir kavim içerisinde yaşamak zorunda kalan, hicret edemeyen müstaz‘afların kurtarılması gerekir. Kur’an, bu müstaz‘aflar için savaşmayı diğer Müslümanlara bir zorunluluk olarak görür.

Anahtar Kelimeler: