Özet:

Günümüzde şehirlerin alansal büyümesiyle birlikte bazı mekânsal sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu sorunların en başında mekânsal olarak şehirsel gelişimin/yayılımının genelde verimli tarım alanlarının aleyhine doğru genişlemektedir. Bu konu açısından bakıldığında, yerel yönetimler, şehirlerin büyüme yönlerinin kontrol mekanizmasını oluşturan ana yönetim birimleridir. Yerel yönetimlerin şehrin gelişim yönünü belirlerken verimli tarım arazilerini koruyacak şekilde bir yöntem geliştirmeleri gerekir. Bu sayede gelecek nesillere verimli tarım alanları ile birlikte planlı şehirler bırakılmış olacaktır. Dolayısıyla yerel yönetimler şehirsel büyüme yön tercihlerini sürdürülebilir arazi kullanımını dikkate alarak gerçekleştirmelidirler. Bu çalışmanın konusunu, Uzaktan Algılama (UA) ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknikleri kullanılarak Şanlıurfa şehri ve yakın çevresinde şehirsel gelişimin arazi kullanımına etkisinin incelenmesi oluşturmaktadır. Çalışmada 1985-1990-2000-2015 dönemlerine ait uydu görüntüleri kullanılarak Şanlıurfa şehri ve yakın çevresinde şehirsel gelişiminin arazi kullanımına etkisi dönemler itibariyle ortaya konularak yerleşim alanlarının hektar (ha) birimi düzeyinde gelişimi tespit edilmiştir. Şanlıurfa şehrinin ilk olarak 1985, 1990, 2000 ve 2015 yıllarına ait Landsat MSS, TM, OLI/TIRS uydu görüntüsü ArcGis 10.3 programına aktarılarak Şanlıurfa şehrinin farklı yıllara ait mevcut alanı belirlenmiştir. Veri işleme kontrolü sınıflandırma yöntemiyle maximum likelihood algoritması ile değerlerinin arazi sınıfını kodlaması ise ERDAS 9.2 yazılım programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. 1985-1990-2000-2015 yıllarına ait uydu görüntülerinin analizi sonucunda, dönemler itibariyle, şehirsel alanın büyüme yönleri ve gelişimi belirgin bir şekilde ortaya konulmuştur. Buna göre Şanlıurfa şehrinin (1985’den 1990’a, 1990’dan 2000’e, 2000’den 2015’e kadar olan dönemlerde) alansal olarak çok hızlı yayılarak büyüdüğü tespit edilmiştir. Bu tespitler çerçevesinde şehrin alansal büyümesinin en belirgin olduğu yönler ve söz konusu bu yönlerde ortaya çıkabilecek sonuçlar değerlendirilerek daha planlı şehirsel gelişim alanları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: