Özet:

Türkiye Türkçesi ağızlarının büyük bir kısmının metinleri derlenmiş ve yayınlanmıştır. Derlenen metinlerin genellikle ses ve şekil bilgisi açısından incelendiği görülür. Türkiye Türkçesinin bölgesel farklılıklarını gösteren ağızları fiil kipleri açısından incelenmeye tabi tutmak Türk dili araştırmalarına önemli katkılar sağlayacaktır. Türkiye Türkçesi ağızlarında ses ve şekil bilgisi konuları dışında yapılmış çalışma oldukça azdır. Bu çalışma Rize ve yöresi ağızlarında kip eklerinin farklı kullanımlarıyla ilgilidir. Bölge ağzında özellikle görülen geçmiş zaman kipi etrafında yoğunlaşan kip eklerinin başka kipler yerine kullanılması bölge ağzı metinlerinden alınan örnekle ortaya konulacaktır. Çalışmada Turgut Günay’ın Rize İli Ağızları ve Ahmet Caferoğlu’nun Kuzeydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar adlı eserlerdeki metinlerden taranan örnekler kullanılmıştır. Rize ağzı, Türkiye Türkçesi ağızları içerisinde Trabzon ve Artvin’in Hopa, Borçka ve Arhavi ağızlarıyla birlikte Kuzeydoğu Grubu ağızları içerisinde ele alınmaktadır. Bölge ağızları hakkında Ahmet Caferoğlu, Tooru Hayashi, Zeynep Korkmaz, Turgut Günay, çeşitli tasnifler yapmışlardır. Yapılan tasnifler Oğuz ve Kıpçak unsurların çeşitli dil ve lehçeleri konuşan gruplarla bir arada yaşadığı Rize ve yöresinde standart Türkiye Türkçesine ve diğer Türkiye Türkçesi ağızlarına göre ses, şekil ve sentaks özellikleri bakımından farklı bir ağız olduğunu göstermektedir. Kip ekleri açısından bakıldığında da benzer bir durum olduğu görülür. Çalışmanın giriş bölümünde Rize ve yöresindeki Türkçenin tarihi kısaca ortaya konulmuş ve Rize ağzının diğer Türkiye Türkçesi ağızları arasındaki yeri tespit edilmiştir. Problem olarak görülen Rize Ağzında Zaman Bildiren Kiplerin Görev Değişiklikleri bölge üzerine yapılmış alanla ilgili bilimsel çalışmalar yardımıyla incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: