Özet:

Türk destancılık geleneğinde önemli bir yere sahip olan Kırgız Türklerinin, başta Manas Destanı olmak üzere bütün destanlarında, kahramanların yaptıkları mücadeleler aksettirilmiştir. Kırgız destanlarında genellikle, bahadır bir babanın mücadelesini bahadır oğlu ya da bahadır kızı devam ettirerek vatanını düşmanlardan korumaktadır. Böylelikle destan, genellikle birden fazla daireden oluşmaktadır. Bu tür destanların başında Manas gelmektedir. Manas’ın mücadelesini, Manas öldükten sonra oğlu Semetey, ondan sonra da torunu Seytek devam ettirir. Er Töştük Destanının ikinci dairesini ise Coodarbeşim Destanı teşkil etmektedir. Destanda Coodarbeşim, babası Er Töştük’ün bir zamanlar yapamadığı işleri yapmak üzere yola çıkar ve çeşitli maceralar yaşayarak evine, doğduğu yere döner. Er Töştük Destan dairesinin ikinci halkası olması nedeniyle Kırgız Destan Geleneği içinde ayrı bir yere sahip olan Coodarbeşim Destanı, Kırgız Türklerinin önemli destanlarından biri olarak halk arasında hem masal (cöö comok), hem destan şeklinde söylenip gelmiştir. Bu çalışmada Coodarbeşim Destanının Oruzbay Urmanbetov, Abdıkerim Asan ve Kalça Surançiyev’in varyantları üzerinde durulmuştur. Varyantların nasıl ve ne zaman derlendiği ya da yazıya geçirildiği ile ilgili ve anlatıcılar hakkında bilgiler verilmiştir. Her varyantın tek tek özetleri verilerek karşılaştırma yapılmıştır. Destanın tüm varyantlarında yer alan aynı veya farklı kahramanlar, olayın geçtiği mekânlar, başkahraman Coodarbeşim’in gurbete çıkma sebebi, kahramanın karşılaştığı engeller, sınavdan geçmesi, kahramanın evliliği gibi epizotlar karşılaştırılmış ve varyantların farklılık ve benzerlikleri gösterilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: