Özet:

Bu çalışmada, Kayseri Etnografya Müzesi’nde bulunan Osmanlı Dönemine ait 12 şifa tası ve 1 hamam tası incelenmiştir. Maden sanatı içerisinde önemli bir yere sahip olan bu tasların üzerindeki dualar okunarak taslardaki tılsımlı düzenler ve figürler ikonografik açıdan değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bakır, bronz veya pirinç gibi madenlerden yapılan şifa taslarının özellikle Türk İslam sanatı içerisindeki yeri üzerinde durulmuştur. Bedenen ve ruhen iyileşme hali olan şifa, tüm dinlerde inançla temellendirilmiş, farklı araçlarla ve daha çok su ile aktarılmıştır. Şifa tasları, çeşitli hastalık ve sıkıntılardan kurtulmak için üzerine yazılan ayet, sayı ve harf vefkleri ile ikonografik anlamlar yüklenen çeşitli sembollerle bezenmiş küçük sanat eserleridir. Bazı şifa taslarında sayı ve harflerden oluşan vefklere dualardan daha fazla yer verilmiştir. Mit-din-tılsım (büyü) üçgeninde, geniş bir yelpazede aranan şifa kavramı bu taslar üzerinde sanata dönüştürülmüştür. Geleneklerle şekillenerek din ve tılsımla bütünleştirilen bu taslar döneminin sanatı, üslubu, malzemesi ve bezemesi hakkında önemli bilgiler vermektedir. Değişik formlarda biçimlenen şifa taslarının bezemesinde farklı hatlarda işlenen yazı en önemli unsurdur. Şifa taslarının iç ve dış yüzleri bordürler, madalyonlar veya palmetlerle sınırlanırken taslarda karakterize edilmiş insan ve hayvan figürleri, gezegen sembolleri gibi daha çok dini inançlara uygun bir bezeme programı oluşturulmuştur. Taslar üzerinde genellikle kazıma tekniğinde uygulanan süsleme, burada dekoratif olmaktan ziyade her biri gizli bir bilginin sembolik anlamda ifadesidir.

Anahtar Kelimeler: