Özet:

Öğrencilerin ana dilini doğru ve amacına uygun bir şekilde öğrenebilmeleri için, Türkçe ders kitaplarının ders kitabı inceleme ölçütlerine uygun olarak hazırlanması önemli bir konudur. Bu önemden hareketle bu çalışmada, dağıtımı illere göre farklılık gösteren Türkçe ders kitaplarını, ders kitabı inceleme ölçütlerine göre Türkçe ders kitaplarında bulunması gereken nitelikler bakımından inceleyip karşılaştırmayı hedefledik. Çalışmanın örneklemini ortaokul 5.sınıf MEB Yayını Türkçe Ders Kitabı ve FCM Yayını 5.sınıf Türkçe Ders Kitabı oluşturmaktadır. Örneklem olarak seçilen Türkçe ders kitapları, betimsel yöntemle incelenmiş doküman analizi yapılarak karşılaştırılmıştır. Kitaplar fizikî yapı özellikleri, kitaplarda olması gereken bölümler, görsel düzen, programa uygunluk, içerik, dil ve anlatım yönünden karşılaştırılmıştır. Milli Eğitim Yayınevi ve özel yayın Türkçe ders kitabının karşılaştırmasında; kitaplar, fizikî yapı özelliklerine göre, kitapların boyutu, kitapların ağırlığı, kapak kartonu, kağıdın dokusu, baskısı, cildi, kağıt kalitesine göre olması gereken ölçütlere uygun bulunmuştur. Görsel düzen bakımından ders kitaplarında, görsellerin amaca ve konuya uygunluğu, öğrencilerin gelişim ve algı özelliklerine göre düzenlenmesi, görsellerin altındaki açıklamaların konuya uygunluğuna bakılmış, bunlara dair eksiklikler tespit edilmiştir. Programa uygunluk bakımından kitapların, somuttan soyuta, basitten karmaşığa, bilinenden bilinmeyene doğru düzenlenip düzenlenmediği incelenmiştir, bu bakımdan da belli eksikler tespit edilmiştir. Kitaplarda öğrencilerin gelişim özellikleri göz önünde bulundurulmuş mu, içerik, konu alanı ile ilişkili mi sorularına cevap aranmıştır. İçerik bakımından kitaplarda neden-sonuç ilişkisi kurulmuş mu, bilgiler konu alanına uygun mu, kullanılan bilgiler geçerli mi, kavramlar doğru kullanılmış mı, hatalı genellemelerden kaçınılmış mı, gereksiz bilgi ve ayrıntıdan kaçınılmış mı, kişisel görüşlerden kaçınılmış mı soruları araştırılmıştır. Kitaplarda metin akışında dil ve anlatım bakımından bir takım eksiklikler tespit edilmiştir. Bu eksiklikler bulgular bölümünde belirtilerek yorumlanmıştır. Sonra bulunan sonuçlar doğrultusunda öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: