Abstract:

Tarihî ve modern Türk dillerinde addan ad yapan /+GA/ morfemi ile türetilmiş bazı sözcükler bulunmaktadır. /+GA/ morfemi incelendiğinde sözcüğe kattığı anlamın çoğunlukla küçültme olduğu görülmektedir. Genel Türkçede bu morfemin dört değişken biçimi (+ka, +ke, +ga, +ge) mevcuttur. Ekin genişletilmiş biçimi olan +GAy morfemi de Genel Türkçe içerisindeki bazı dillerde kullanılmaktadır. Buna ek olarak Altay dil teorisi içerisindeki diğer dillerde de (Mo., Jap., Man. vb.) /+GA/ ekinin kullanıldığı tespit edilmiştir. Yapılan araştırmalar sonucunda /+GA/ morfemi hem tarihî hem de modern Türk dillerindeki işlevlerine göre dört başlık altında toplanmıştır: 1. Hayvan adları türeten /+GA/: karga “karga”, koburga “baykuş”, sarıçga “çekirge”, bürgä “pire”, kösürKä “köstebek”, çınçırga “serçe”, sirkä “bit yumurtası, sirke”, çäkürgä “çekirge”; 2. Akrabalık terimi yapan /+GA/: anaka “annecik, annem”, avakım “anneciğim, annem, annecik” (< ava+ka+m), avıçga “yaşlı adam”, kurtga “yaşlı kadın”, abaka “büyükbaba, dede”, agaka “babacığım, babam”, ebekke “nineciğim, ninem”, ehekke “dedeciğim, dedem”; 3. Sıfat ve zarflar türeten /+GA/: özge “başka, diğer”, başka “başka, diğer”, ber’tke “iyi”, elekke “erken”, ça:şka “sakin sakin, yavaş yavaş”, ürge “daima”, tışka “sessizce”, kaptarka “yaşlı, ihtiyar”, katraka “kıvırcık (saç için)” velterkke “hafif; dayanıksız”, yapalkka “kaygan”; 4. Adlara gelerek yeni adlar türeten /+GA/: yumurtga “yumurta”, çamarkka “daire, çember”, çelhe “dil”, yerke “düzen, nizam”, kılga “bıyık”, birge “birlikte, beraber”.

Keywords: