Özet:

Ahmet Mithat Efendi’nin romanlarında atıf yaptığı roman yazarlarını kısaca ele almayı hedefleyen bu yazı, onun bütün romanları taranarak oluşturulmuştur. Bu yazı ile onun hangi yazarlardan beslendiği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Onun Demir Bey Yahut İnkişaf-ı Esrar, Ahmet Metin ve Şirzat Yahut Roman İçinde Roman, Mesail-i Muğlâka, Henüz On Yedi Yaşında, Karnaval, Çengi, Paris’te Bir Türk, Yeryüzünde Bir Melek, Cellât, Cinli Han, Diplomalı Kız, Haydut Montari, Müşahedat, Fenni Bir Roman Yahut Amerika Doktorları, Esrar-ı Cinayat, Taaffüf romanlarında roman yazarlarına atıflar yaptığı tespit edilmiştir. Çoğunluğunu Batılı roman yazarlarının oluşturduğu bu atıflardan sadece Taaffüf romanında Doğulu yazarlara atıflar yapılmıştır. Roman türünün yeniliği ve bu türün Batılı eserler örnek alınarak oluşturulmaya çalışıldığı düşünülürse bu sonuç oldukça doğaldır. Onun roman yazarlarına genellikle düşüncesini desteklemek veya bir olaydan örnek vermek istediğinde atıf yaptığı görülmektedir. Ancak bazen sırf yazara olan beğenisini dile getirmek için de atıf yaptığı görülmektedir. Batılı roman yazarlarından sadece Emile Zola’yı ve onun gibi yazan romancıları beğenmez. Bununla birlikte örneğin Mesail-i Muğlâka romanında kendi roman kişilerini tanıtmada Zola’nın romanından ve roman kahramanlarından faydalanmaktan çekinmez. Onun roman yazarlarını şu şekilde sıralamak mümkündür: Alexandre Dumas Pere, Jean Jacques Rousseau, Emile Zola, Miguel de Cervantes, Alfred de Musset, Honore de Balzac, Paul de Kock, Octave Feuillet, Jules Verne, Alexandre Dumas Fils, Xavier de Montepin, George Sand, Daniel Defoe, Lev Tolstoy, Rene de Chateaubriand, Emile Gaboriau, Richebourg, Yusuf Kamil Paşa, Aziz Efendi. Ahmet Mithat Efendi’nin geniş külliyatını besleyen bu yazarların Tanzimat dönemi Türk edebiyatına yön verdikleri bilinen bir gerçekliktir.

Anahtar Kelimeler: