Özet:

Diller, arkalarında kalan ve bilinmeyene uzanan bin yılların izlerini bugünkü görüntülerinin altında saklarlar. Bu izleri görülür kılmak için, esneme, büzülme, hece düşmesi gibi biçimbilimsel; genişleme, daralma, değişme gibi anlambilimsel dalgalanmalara uğramıştır. Bilinmeyen çağlardan yola çıkıp, öncül kök biçimbirimden yürüyerek günümüze ulaşan kök ve ek biçimbirimler, biçimbilim ve sözdizimsel ilkelerle sorgulanarak art zamanlı bakış açısıyla hem geçmiş evreleri hem de bugünkü işlev ve görünümü hakkında bilgi verebilmektedir. Bu başlık altında Türkçenin anlaşılmasında kökenbilim ve biçimbilimsel çözümlemelerin katkısı sorgulanmıştır. Sözcüklerdeki biçimbilimsel damganın görülebilir ve ölçülebilir olabilmesini sağlayan çözümleme yöntemleri ile yaklaşılan biçimbirimler, kökenbilim ve yapı açısından sorgulanmış ve yapısal olarak ait olduğu dil araştırılarak Türkçenin anlaşılabilirliği amaçlanmıştır. Türkçenin bugününü sorgulamak için, sözcüklerin yapı ve dokularında sakladığı biçimbilimsel gelişim evrelerini derin biçimbilim yöntemiyle ortaya çıkarmanın olabilirliği ilkesi gözetilmiştir. Buna göre kök biçimbirim ile ondan yürüyen türetimler arasında doku ve yapı birliği sürmektedir. Türkçedeki her türetim öbeğinin bir kök yapıya dayandığı bilinmekle birlikte, kökte ses(li) değişmelerinin ve biçimsel esnemelerin sözcüklerin izini sürmede sorunlara yol açtığı gözlenmiştir. Bu araştırma tarihsel dilbilim yaklaşımı, artzamanlı bakış ve derin biçimbilimsel çözümlemelerle Türkçeye özgü biçimbilimsel damgayı görülebilir kılarak Türkçenin anlaşılmasına yardımcı olmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: