Özet:

Türkçenin tarihî söz dizimi üzerine yapılan art zamanlı incelemelerde cümle bahsi çeşitli yönleriyle ele alınır ve Türkçenin sahip olduğu cümle yapıları ve özellikleri ortaya konmaya çalışılır. Cümle bahsi ile ilgili yapılan bu çalışmaların ise genellikle birleşik cümle yapıları, yardımcı cümle türleri ve özellikleri ile baş ve yardımcı cümleler arasındaki ilişkiler üzerine odaklandığı ve bu suretle cümle yapılarının tahlili üzerinde durulduğu görülür. Yine Türkçenin tarihî söz dizimi ile ilgili bu çalışmalarda az önce zikredilen hususlar yanında ayrıca baş ve yardımcı cümle türleri arasındaki söz dizimi ve aynı zamanda çeşitli anlam ilişkilerinin kurulmasını sağlayan ammâ, bâvücûd, çü, çün, çün kim, egerçi, gerçi, herçi, her neçe, ne, neçük, neçükin, neçete, neçete kim, neteg, kaçan, kaçan kim, kaltı, kim, ki, takı, tâ, tâ ki, vâkıa, vaktâ ki, vakt-î, velî, zîrâ gibi cümle başı edatlarının kullanımı ile ilgili olarak Eski Türkçe, Orta Türkçe, Eski Anadolu Türkçesi ve Çağatay dönemi ekseninde Türk dilinin cümle yapılarını irdeleyerek tahlil ve tanımlamaya çalışır. Bu yazıda ise, Türkçenin tarihî dönemlerinden birini oluşturan Çağatay Türkçesinin nesir sahasındaki örneklerinden Bâbürnâme’de karşılaşılan ve cümle bağlayıcıları olarak görev yapan egerçi-velî, bâvücûd, her néçe, néçük (kim) gibi cümle başı edatlarıyla kurulu ve aralarında karşıtlama anlam ilişkileri bulunan cümle yapıları üzerinde durulacak, böylece yukarıda anılan çalışmalara hem Çağatay sahası hem de üslup çalışması yönüyle katkıda bulunulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: