Özet:

Başından bu yana insanlığın en önemli sorunlarından biri olan enerji üretimi ve temiz kaynaklara bağlı olarak kapasite artırımı projelerinin çok yönlü olumsuz sonuçları olmuştur. Bu makalede; Artvin ili sınırları içinde, Çoruh nehri üzerinde yapılan baraj ve HES projelerinin gerçekleştirilmesi sürecinde tarihi ve kültürel mirasın kaybına yol açan hatalar ve benzeri durumlarda yapılması gerekenler değerlendirilmiştir. Tarihi çevre ve maddi kültür varlıklarını da kapsayan doğal çevrede planlanan baraj, hidroelektrik santrali vb. projelerin ve bunların kullanımının ekosistem ve biyoçeşitliliğe nasıl bir tesiri olduğu, sosyo-ekonomik ve çevresel etkileri ile bu etkilerdeki değişimin nasıl sonuçlar doğurabileceğinin planlaması yapılırken tüm taşınır-taşınmaz somut kültür varlıkları ve tarihi çevre de hesaba katılmalıdır. Ülkemizin sürdürülebilir kalkınmasına katkı sağlamayı amaçlayan doğal ve tarihi çevrelerde gerçekleştirilmesi planlanan tüm projelerin planlama kademelerinde yerel ve ulusal ölçekte korumacılık vizyonu veya politikaları çerçevesinde beklentileri optimize edecek, doğacak sorunları çözümleyecek rasyonel bir “stratejik planlama” anlayışının öngörülmesi gerekir. The projects on the energy generation, which is one of the most important problems of humankind since the beginning, and the capacity increase depending upon the clean resources have had various negative consequences. In this article; the mistakes leading to loss of historical and cultural heritage during the realization of the dam and HEPP projects performed on Çoruh River within the boundaries of Artvin province and the actions to be taken in similar situations have been evaluated. When doing the planning of how the projects such as dams, hydroelectric power plant, etc. planned in the natural environment including historical environment and material cultural assets as well and their usage affect the ecosystem and biodiversity, their socio-economic and environmental impacts and what can be the consequences of the changes in these impacts, all the movable-immovable tangible cultural assets and the historical environment should be taken into consideration as well. It is necessary to provide a rational "strategic planning" approach that will optimize the expectations in the planning stages of all the projects planned to be realized in natural and historical environments, which will contribute to the sustainable development of our country, within the framework of the visions or politics of protection at local and national scale. The "protection-focused" strategy created in this way will form a consensus among stakeholders in maximizing the social, economic and environmental benefits of public investments, in determining institutional regulations planned with socio-economic expectations within or outside the settlement boundaries in general terms. Such regulation and planning will not only provide opportunities for the evaluation and development of the roles and responsibilities of the different institutions in order to reduce the investment costs and to activate the implementation and monitoring functions by contributing to the realization of economic stimulus and participation measures but also will provide the sustainability of the natural and historical environment and the movable-immovable historical cultural assets as well.

Anahtar Kelimeler: