Abstract:

Budizm, Manihaizm ve Hristiyanlık gibi dinleri benimsemiş olan Uygurlar özellikle Budizm ve Manihaizmin kutsal metinlerini anlayabilmek için yoğun bir tercüme faaliyetinde bulunmuşlardır. Uygurlar tarafındançok taraftara sahip din olan Budizmin kendi içerisinde Buddhalığa erişme yolunda farklı felsefi kavrayışları bulunmaktadır. Bunların içinde de özellikle Mahāyāna ve Mahāyāna’nın bir kolu olarak gelişen Vajrayāna veya Tibet Budizmi önemli bir kavrayış olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmanın konusunu da teşkil eden Tibet Budizmi kimi ritüel ve sembollerle birlikte çeşitli meditasyon uygulamalarını barındırması bakımından diğer Budist kavrayışlarından ayrılmaktadır. Esasen Tantra metinleri temelinde oluşan Tibet Budizmi, Tibet ve Moğolistan coğrafyasında yaygınlaşmıştır. Budist Uygur edebiyatının son dönemine ait olduğu düşünülen Eski Uygurca Tibet Budizmi metinleri bu kavrayışa uygun olarak çeşitli sembolleri içerisinde barındırmaktadır. Bu sembollerden biri olan mudrālar ise meditasyon esnasında gerçekleştirilen ve Budizmde kâinatın beş öğesine karşılık gelen parmaklar ve ellerle yapılmaktadır. Sanskritçe mudrā sözcüğü esasen “mühür” manasındadır; ancak bir Budist terim olarak mudrā sözcüğünden el pozisyonları, el ve çeşitli parmaklarla yapılan hareketler anlaşılmaktadır. Bu çalışmada, Eski Uygurca metinler aracılığıyla Budist Uygurlar arasında Tibet Budizmine ait bir sembolün işlenişi amaçlanmıştır. Çalışmamızda Eski Uygurca Tibet Budizmi metinlerinde yer alan mudrāların izi sürülmüş ve belirlenebildiği kadarıyla sekiz mudrāya yer verilmiştir.

Keywords: