Özet:

Tanzimat’ın ilânından sonra Batılı romanların dilimize çevrilmesiyle ve benzerlerinin yazılmasıyla başlayan süreç daha sonra yerini yerli eserlere bırakır. Bu devirde halkı sosyal ve edebî alanlardaki Batılı değişikliklere hazırlamak için edebiyatın her türünde eserler verenönemli yazarlarımızdan biri de Ahmet Mithat Efendi’dir. Felâtun Bey ile Râkım Efendi adlı romanında, yazar sadece Doğu ile Batı kültürünü karşılaştırmaz, aynı zamanda Râkım Efendi’yle temsil ettiği çalışkanlık ve dürüstlüğü, Felâtun Bey ile de tembelliği, israfı ve alafrangalığı karşılaştırır. Her iki kahramanın da aynı derecede eğitim almış olmalarına rağmenönemli fark tercih ettikleri hayat tarzlarında ortaya çıkar. Râkım Efendi anne ve dadısının kendisine verdiği manevî ve ahlȃkî değerlerle aile ortamında yetişirken, Felâtun Bey ise alafranga hayata düşkün babasının ilgisizliği, özel ders için eve gelen Fransızca hocası, yabancı aşçı ve hizmetçilerin terbiyesiyle büyür. Batılıların Osmanlı-Türk gencini iyi tanımamaları ve ona önyargıyla bakmalarını yazar, Rȃkım Efendi’ye yüklediği ahlȃkî, kültürel ve manevî değerlerle değiştirir. Yazar, Polini ve Ziglas ailesinde ki Fransız aşçı kadın üzerinden de Batılı kadınları eleştirirken, Canan üzerinden de Doğulu kadınları över. Ahmet Mithat Efendi’ye göre çocuğun yetiştirilme sürecinde ihmal edilmemesi gerekenönemli unsurlar ailesinden ve eğitim ortamından alması gereken millî, manevî ve kültürel değerleridir.

Anahtar Kelimeler: