Özet:

Ziya Gökalp de İstiklal Marşı şairi Mehmet Akif gibi Tanzimat'tan sonra açılan Batı tarzı okullardan biri olan Baytar Mektebini bitirmiş ve başta pozitivizm olmak üzere bu okullarda devrin etkili düşünce akımlarının tesirinde kalmıştır. Türkçü veya Türk milliyetçisi olarak serdettiği görüş ve düşüncelerinde devrinbaskın fikir akımı, hatta bir inanç manzumesi olarak bile kabul edilen pozitivizmin etkilerini görmek mümkün. Balkan Harbi ile yaşanan çöküş travması,1. Cihan Harbi yıllarında etkisini sürdürmüştür. Ziya Gökalp’in fikirlerinin oluşum dönemi 2. Meşrutiyet devrinden önceye gitse de zihnen olgunlaşmış eserlerini verdiği dönem 20. asrın ilk 20 yılıdır. Söz konusu dönem Osmanlı devletinin yıkılışı ve yeni bir devlet olarak Cumhuriyetin kuruluşu yıllarına denk gelir. Yıkılmaya karşı durma ve yeniyi inşa etme arasında topluma, devlete çözüm yolları göstermeye çalışmış bir entelektüel olarak Ziya Gökalp İslamlaşmak, Türkleşmek gibi o devrin yabancısı olduğu yeni sözler kullanır. Bu kavramlar gibi kendi düşüncelerini ifade ettiği birtakım anahtar kelimeleri sıklıkla kullanmıştır. Bazısı topluma, bazısı düşünceye bazısı da iktisadi yapıya dönük olan bu kelimeler Ziya Gökalp düşüncesinin anlaşılmasında anahtar rolü üstlenmektedir. Dilin imkânlarını kullanarak türettiği söz konusu kavramlar yanında tarihe mal olmuş, edebi ve fikrî hafızadan silinmiş birtakım kelimelere de yeniden ruh vermiş ve bu türden bazı kelimeleri tekrar kullanıma sokmuştur. Bu makalede Ziya Gökalp’in fikrî ve edebî yazılarında sık kullandığı bazı kelime ve kavramlar üzerinde durulacak, Ziya Gökalp’in düşüncelerinde ve edebî metinlerindeki işlevleri gösterilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: