Özet:

Öğrenciler, dil eğitimi esnasında başta anlam olmak üzere kelime ile ilgili heceleme, telaffuz, çekimleme, eşdizimlilik, karşıt veya eş anlam gibi pek çok husus için sözlüğe başvurma ihtiyacı hissedebilirler. Bu ihtiyaç, dil eğitiminin planlamasına uygun olarak sınıftan sınıfa farklılık gösterir. Bu yüzden öğrenci sözlükleri, hitap ettikleri yaş grubunun (sınıf düzeyinin) ihtiyaçları dikkate alınarak hazırlanan özel eserlerdendir. Bu araştırma Türkiye’de okul sözlükleri hazırlanırken öğrenci ihtiyaçlarının dikkate alınıp alınmadığı ve kullanıma sunulan sözlüklerin ihtiyaçları karşılayıp karşılamadığının belirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın evrenini tüm eğitim seviyesindeki öğrenciler teşkil etse de araştırma 5. Sınıf öğrencileri ve onların kullanabileceği sözlükler ile sınırlandırılmıştır. Öğrencilerin ihtiyaçları belirlenirken 5. sınıf Türkçe dersi etkinlikleri ve Türkçe Öğretim Programındaki kazanımların doküman analizlerinden yararlanılmıştır. Burada tespit edilen ihtiyaçların bir listesi (kontrol listesi) yapılmış ve öğrencilerin kullanımına sunulan sözlüklerin bu ihtiyaçlara cevap verebilirliği araştırılmıştır. İnceleme neticesinde 5. sınıf öğrencileri bütüncül yapıda alfabetik ve eş seslileri ayrı maddeler halinde düzenleyen, parçacıl yapıda kelimenin anlamını, türünü, eş ve zıt anlamlısını, birden çok anlamı varsa yan, mecaz ve terim anlamlarını, çağrıştırdığı diğer kelimeleri ve örnek kullanımını gösteren tanıklamaları içeren bir sözlüğe ihtiyaç duydukları ortaya çıkmıştır. Ancak hâlihazırda onların kullanımına sunulan ortaokul sözlükleri, bu sözlüksel unsurların çoğunu içermemektedir. Bu yüzden öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktır. Dersin müfredatı, kazanımlar ve hedef söz varlığı dikkate alınarak sınıf temelli sözlükler hazırlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler: