Özet:

avcılık-toplayıcılıktan yerleşik yaşama geçişle başlayan kültürel sürecin bu zorlu coğrafyada Neolitik Döneme veya hemen sonrasında Kalkolitik Döneme kadar uzandığı belirlenmiştir. Ülkemizinçok merak edilen ancakaz araştırılan bu gizemli yöresinde, höyüklerin araştırılması ve kazılarının yapılması gerekmektedir. Coğrafi konumu nedeniyle göç yolları üzerinde yer alan Tunceli'nin arkeolojik çalışmalarının artması ile kültürel geleneğin Doğu Anadolu’da nasıl geliştiği konusunda yeni bilgiler elde edilecektir. Kültürel geleneğimizin gizemini içinde saklayan Tunceli yöresindeki arkeolojik yerleşimler hala insanlık tarihini değiştirecek bir çok gizemi içerisinde barındırmaktadır. Bu yerleşimlerin çanak çömleği, mimarisi, ocakları, metal eserleri ve adını sayamadığımız bir çok eseri aslında dili olmayan tarihi şahitlerimizdir. Bu buluntular ışığında kültürümüzün yayılımı, bölgeler arası ilişkileri ve gelişimi konusunda değerlendirmeler yapabileceğiz. Biz bu çalışma da geçmiş yıllarda yapılan arkeolojik çalışmalarda elde edilen sonuçları ve son zamanlarda yörede yürütülen arkeolojik araştırmalarla elde edilen sonuçları bir arada değerledirmeye çalışacağız. Böylece uzun zamandır sessizliğe bürünen yörenin arkeolojisi derleme halinde tekrar kaleme alınmış olacak ve ileriye yönelik çalışma stratejileri sunması açısından önemli bir çalışma olacaktır. Çalışmamızda doğru sonuçlara ulaşmak için iki temel kurala dikkat edilmiştir. Bunlardan ilki literatür çalışmaları ikincisi ise 2017 yılı itibariyle resmi kayıtlardaki son verilerdir. Yapılan literatür çalışmaları aslında Tunceli ili için ne kadar az çalışma yapıldığını gözler önüne sermiştir. Yörenin güney sınırında, sınırlı bir alanda baraj çalışmaları nedeniyle yapılan küçük çaplı sondaj çalışmaları dışında iç kesimlerde herhangi bir kazı çalışmasının yapılmamış olması bu durumun sonucudur. Bu çalışmalardaki raporlar Tunceli yöresinin kültürel değerlerinin tamamını temsil etmemektedir. Çünkü Tunceli’nin iç coğrafyası, Paleolitik dönemleri aydınlatacak çok sayıda mağaraya ve Historik, Prehistorik Çağları aydınlatacak çok sayıda höyüğe ev sahipliği yapmaktadır. Şuan için yüzey araştırmalarından elde edilen veriler elbette bu yörenin prehistorik çağlara kadar uzandığını göstermektedir. Yapılacak kazılarla birlikte bu çağlar içerisinde kendine özgü kültürel dokuları olan insanların yaşamlarından izlere ulaşılacaktır. Belki farklı mimari yapılar, ocaklar, seramikler, süs eşyalar yapan, farklı dili, dini olan uygarlıkların kalıntılarına ulaşılacak. Anadolu Arkeolojisi’nde eksik kalan coğrafi halkanın tamamlanması ile bir çok eksik bilgi arkeoloji literatürüne eklenecektir. Şuan için bilinen arkeoloji ve tarih akışının yönünü değiştirecek bilgilere de ulaşılabilir. Son zamanlarda bilim dünyasında bu yörenin araştırılması için artan bir istek bulunmaktadır. Bu istek resmi kurumlarda çalışan arkeologlarda da bulunmaktadır. Çalışmamızın doğru sonuca ulaşmasında uygulanan ikinci yöntem bu arkeologların emeklerinden elde edilen bilimsel, sayısal ve görsel kaynaklara dayanmaktadır. Makalenin yazarlarının il genelinde gerçekleştirdikleri kültürel varlıkların sayısallaştırma çalışmalarından elde edilen veriler değerlendirilerek kaleme alınmıştır. Arazi çalışmalarında ziyaret edilen merkezlerin coğrafi koordinatları alınarak haritaya işlenmiştir. Bu merkezlerin yüzeyinden elde edilen arkeolojik malzemeler literatür kaynakları taranmak süretiyle değerlendirmeye alınmıştır. Zorlu ve zahmetli geçen günlerden sonra elde edilen verilerin istatistiksel dökümü yapılmış ve bu makalenin yazıları ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler: