Abstract:

Bu araştırmanın amacı tarihte kahraman/büyük adam düşüncesinin kökenlerini, kahramanların/büyük adamların tarih düşüncesinde ve eğitimindeki rolünü incelemektir. Araştırma konuya ilişkin literatürün sentezlendiği, kavramsallaştırmaların yapıldığı bir derleme çalışmasıdır. Araştırmada kahramanların tarih düşüncesinde ve eğitimindeki rolleri saptanmıştır. Buna göre ilkçağ uygarlıklarında kahramanların tarih düşüncesinde ve eğitiminde sıkça görülen rolü insanları eğlendirmekti (Eğlendiren kahramanlar). İlkçağlardan ortaçağlara kadar tarih düşüncesinde ve eğitiminde kahramanların diğer bir rolü ise ortak ata ve dindi (Ortak köken için kahramanlar ve dindar kahramanlar). İslamiyet’teki kahraman veli hikâyeleri ve Hıristiyanlık’taki kahraman aziz hikâyelerindeki amaç genelde din eğitimiydi. Ayrıca kahraman köken/ortak ata duygusu, yönetici elitlere meşruiyet sağlamaktaydı (Meşruiyet sağlayan kahramanlar). XVIII. ve XIX. yüzyılda Avrupamerkezci yaklaşımların gelişmesiyle bilimde, sanatta, ilerlemede katkı sağlayan kahramanlar yalnızca Batı Avrupalı görüldü (Avrupalılaştırılan kahramanlar). Doğu toplumların Avrupalıların bu temelsiz saldırılarına karşı savunmaları da yine kendi kahramanları aracılığıyla yürütüldü (Savunan kahramanlar).  XIX. yüzyılın diğer bir olgusu ise milliyetçilik ve millî kimliklerin oluşmasıydı. Millî kimlikleriiyi yansıtan kahramanlar, hem tarih düşüncesine hem de eğitime girdi (Millî kahramanlar). Bununla birlikte millî kahramanların gelişmesinde, milliyetçilik dışında Avrupamerkezci anlayışın Avrupalı kahramanlarıyla mücadele ayrı bir motivasyon sağladı. Bu bağlamdaki diğer olgu ise vatandaşlıktı. Vatandaşlık için tarih düşüncesinde ve eğitiminde kahramanlar kullanılmaktaydı (Kahraman vatandaşlar). Başka bir rol ise farklı siyasi propaganda amaçlarına göre kahramanların hem yüceltilmesi hem de itibarsızlaştırılmasıdır (Siyasi propaganda amacıyla kahramanlar). Ayrıca XIX. yüzyılda kahramanlar toplumsal yapılardan farklı olarak rastlantısal neden sağlamak için teorileştirildi (Rastlantısal nedenler için kahramanlar). Böylelikle kahramanlar rastlantısal nedenler sağlamıştı. XX. yüzyıla gelindiğinde geçmişin eğlendiren kahramanları popüler tarih yayınlarına girdi (Popüler tarih yayınlarında eğlendiren kahramanlar). Diğer taraftan tarihyazımındaki farklı yönelimlerle artık kadınlar da bir kahraman oldu (Kadın kahramanlar). Bununla birlikte tarih eğitiminde geleneksel tarihi kahramanlar sporcular, futbolcular, şarkıcılar, batman, superman gibi popüler kahramanlara ve süper kahramanlara dönüştü (Popüler kahramanlar ve süper kahramanlar). Kahramanların geçmişten günümüze değişmeyen diğer bir rolü ise onların ahlak ve değer eğitiminde kullanılmasıdır (Eğitici kahramanlar).

Keywords: