Özet:

Zincir, bağ; soy, sop, sülâle; bir zürriyet veya neslin kesintisiz devamını gösteren şecere” gibi anlamlara gelen “silsile” kelimesi ile “risale, kitap, mektup” anlamındaki “nâme” kelimesinin birleşimiyle oluşan silsile-nâme, hadis ilmi başta olmak üzere dinî ilimlerden hüsn-i hatta, tarikat meşâyihinden hanedanlara varıncaya kadar geniş bir sahada kullanım imkanı bulmuştur. Silsile-nâmeler, neslin veya nakledilen bilgilerin kesintisiz ve bozulmadan devamını göstermesi bakımından önemli bir belge niteliğindedir. Hadis ilmindeki isnad geleneğinden etkilendiği ve tarikatların teşekkül etmeye başladığı XIII. yüzyıldan sonra yazıldığı tahmin edilen tarikat silsileleri de her tarikatın kesintisiz bir şekilde Hz. Peygamber’e bağlandığını gösteren birer delil hüviyetindedir. Tasavvuf kültürü içerisinde manzum, mensur, manzum-mensur olmak üzere üç şekilde kaleme alınmış tarikat silsile-nâmelerinin sayısı oldukça fazladır. Bugüne kadar tespit edilebildiği kadarıyla manzum silsile-nâmelerde kaside ve mesnevi nazım şekillerinin tercih edildiği ve beyit sayılarının da 20 ila 150 arasında değiştiği gözlenmektedir. Bu makaleye konu olan Hâfız Cemâlî Kâsım’ın mesnevi tarzındaki 297 beyitlik Uşşâkî tarikatı silsile-nâmesi de bu türün örneklerindendir. H. 25 Zilhicce 1305 (2 Eylül 1888) tarihinde tamamlanmış olan silsile-nâme, gerek hacminin genişliği gerekse kafiyeli sesleri esas alınarak “muvaşşah” (akrostiş) tarzda düzenlenmiş olmasıyla türün diğer örnekleri arasında dikkat çekmektedir. Sırasıyla “Besmele”, “Fâtiha”, “İhlâs” ve “Sâffât” sûresinin son üç âyetinin harflerinin kafiye olarak seçildiği bu eser, Türk edebiyatında “silsile-nâme” türü yanı sıra “muvaşşah” türü açısından da büyük önem arz etmektedir. Çalışmada söz konusu eserin transkripsiyonlu olarak çevirisi yapılmış; şekil ve muhteva açısından incelenmesinin yanı sıra Türk edebiyatında “silsile-nâme” ve “muvaşşah” türü hakkında da kısa değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: