Özet:

On dokuzuncu yüzyıl sonu ve yirminci yüzyılın başı, Osmanlı İmparatorluğu’nun siyasal yapısının çözüldüğü, modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu sancılı bir dönüşüm sürecidir. Gençlik ve olgunluk çağları bu zaman dilimine denk gelen kuşaklardan, sıradışı ölçüde üretken bireyler yetişmiştir. Bu makalede yaşam öyküsü ele alınan elektrik mühendisi Kâmuran Sırrı (1891-1935), bu kuşağın insanıdır. İstanbul’da özel bir ilkokulu bitirip yine İstanbul’daki Saint Joseph Fransız Lisesi’nden mezun olduktan sonra Paris’e giderek École Supérieure des Travaux Publics’in elektrik şubesine devam etmiştir. Mezuniyetinin ardından Fransa’daki bir fabrikada iki yıl kadar makine yapımı üzerine staj yapmış ve 1913’te İstanbul’a dönmüştür. Bu tarihten ölümüne kadar geçen süre içinde İstanbul, Adana, Ankara ve İzmir’de üretken bir yaşamı olmuştur. Dönemin çeşitli dergilerinde yayımlanmış, çoğu elektrik hakkında çok sayıda popüler yazısı vardır. Ayrıca elektrik konusunda yayınlanmış kitapları bulunmaktadır. Mühendislik kariyerinin bir kısmını İstanbul, Adana ve Ankara’da sanayiye usta işçi yetiştiren meslek okullarında öğretmenlik yaparak, geri kalan kısmını ise özel sektör, devlete bağlı kurumlar ve belediyelerde elektrik ve makine mühendisliği yaparak geçirmiştir. Yayınlanmış yazıları, dönemin pek çok aydını gibi ülkenin Avrupa karşısında endüstriyel geri kalmışlığını mesele edindiğini ve bu durumu değiştirmek için çabaladığını göstermektedir. Kâmuran Sırrı’nın iktisadi kalkınmaya katkı sağlamak bakımından her bir bireyin atacağı küçük ve yavaş adımların bile bir fark yaratacağına yönelik pozitif bir tutumu vardır. En çok ilgilendiği mesele, Türkiye’de sanayi alanında çalışacak usta ve işçi ihtiyacıdır. Ayrıca kendi geliştirdiği bir elektrikli alet için Avrupa’da çeşitli kurumlara patent başvurusunda bulunmuş, İstanbul’da makine üreten küçük bir fabrika açmıştır. Kâmuran Sırrı, on dokuzuncu yüzyılın son çeyreğinde yaşamış aynı zamanda dini ilimlere hâkimiyeti ve şiirleriyle tanınan ünlü bir Osmanlı valisi Giritli Sırrı Paşa’nın oğludur. Gençlik yıllarını, babası gibi bir Osmanlı valisi olan amcasının çocukları ile birlikte oldukça politik bir ortamda geçirmiştir. Bunlardan biri II. Meşrutiyet döneminde ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında aktif olarak siyasetle ilgilenen ve ilk Osmanlı sosyalistlerinden sayılan Suphi Nuri İleri; diğeri ise, II. Meşrutiyet döneminin ünlü gazetecilerinden Celal Nuri İleri’dir. Yakın ve uzak akrabaları arasında, edebiyat ve sanat alanında ön plana çıkmış isimler bulunmaktadır. Ancak Kâmuran Sırrı’nın hayatı hakkında çok az şey bilinmektedir. Diğer bir deyişle o, ünlü Osmanlı ailelerinin ünlü olmayan üyelerinden biridir. Makale, Kâmuran Sırrı’yı bir elektrik mühendisi olarak hayata döndürmeye çalışırken, onu, döneminin elektrik mühendislerinin sosyolojik profili bağlamında resmetmeyi hedeflemektedir. 

Anahtar Kelimeler: