Özet:

Ateş, insanlık tarihinin ve kültürünün değişip gelişmesinde önemli roller üstlenir. Ateşin insan hayatındaki yeri ve önemi zamanla edebi eserlerde yer almasını sağlamıştır. Âşık şiirinde de çeşitli ve geniş çağrışımlar yüklenen metaforlardan biri ateştir. Gerek yakıcılığı, rengi, parlaklığı yönünden gerekse ısı ve aydınlık kaynağı olarak âşık ve sevgili ile ilgili farklı hallerin ifadesinde özellikle aşkı ve ayrılık acısını anlatmada sıkça kullanılır. Metin merkezli yöntemle inceleme yapılan bu çalışmada Gevherî’nin şiirlerinde tespit edilen ateş ve ateşle ilişkili söz varlıklarını içeren örnekler incelenmiştir. Bu örnekler Şükrü Elçin tarafından yayımlanan ve ekleriyle birlikte 945 şiirden oluşan Gevherî Divanı’na ek olarak, Harid Fedaî’nin kişisel kütüphanesinde bulunan bir cönkte yer alan Gevherî’ye ait 54 şiirin yanı sıra bir 19. yüzyıl el yazma mecmuasında yazıya geçirilen ve Gevherî’ye ait olduğu düşünülen 7 şiir incelenerek tespit edilmiştir. İncelenen şiirlerde ateş metaforu ve bu metafor ile ilgili çağrışımlar tespit edilmiş, ateşin diğer kelimelerle olan anlam ilgileri de dikkate alınarak, ateş etrafında şekillenen benzetme ve hayal unsurları değerlendirilmiştir. Çalışma kapsamında incelenen şiirlerde yer alan ateş metaforunun daha çok ateşin acı veren, tüketen, yakan, yok eden anlam alanı içinde kullanıldığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler: