Özet:

İbn Hacer el-Askalânî’nin hadis ilminde müstesna bir yeri vardır. Fethu’l-Bârî isimli eseri, Buhârî’nin Sahîh’i üzerinde yazılmış önemli şerhlerden biridir. Bu eser hadis alanında olmakla birlikte tefsire ilişkin önemli bilgiler içermektedir. Eserde İbn Hacer’in ayetleri tefsirinde takip ettiği usûle ve bazı Kur’an ilimlerine dair yaklaşımlarına da rastlamak mümkündür. İbn Hacer, İslâm düşünce tarihine son derece bağlıdır. Yalnız bu durum onun geleneği hiç tenkit etmediği anlamına da gelmemektedir. İbn Hacer tefsir yöntemi olarak rivayet metodu yanı sıra dirayet metodunu da benimsemiştir. Rivayetler arasında tercihe şayanı açıklamış, kimi zaman rivayetleri uzlaştırmak adına teviller yapmış, kimi zaman da bunları reddetmiştir. O, tefsire ilişkin sahih rivayetlere itimat etmiş ve bunların anlaşılmasına yönelik açıklamalar yapmış, tefsir görüşleri arasında karşılaştırmalarda bulunmuş, gerekçelerle kanaatini ortaya koymuştur. Geleneğe uyarak sırasıyla Kur’anı Kur’an, sünnet, sahabe ile tabiun görüşleri ve dil kaideleriyle tefsir etmeyi bir metot olarak belirlemiş, bununla tefsir için doğru bir usulle hareket etmenin önemini vurgulamaya çalışmıştır. Bu arada aynı konudaki ayetleri telif etmeyi önemsemesi ayetlerin neshi konusunda daha dikkatli hareket etmesine vesile olmuştur. Çelişki izlenimi veren ayetlerin arasını telif etmek için büyük bir uğraş vermiştir. İbn Hacer, sebeb-i nüzul rivayetleri konusunda da dikkatli davranmıştır. Problemli olduğunu düşündüğü sebeb-i nüzul rivayetlerini reddetmesi, rivayetlere bağlı olmakla birlikte dirayete önem verdiğini göstermektedir. İbn Hacer, israiliyattan istifade ederken peygamberlerin masumiyetine zarar veren rivayetleri almadığı gibi peygamberlerin masumluğuna aykırı gibi görülebilecek ayetleri tefsir etmeye ayrı bir önem vermiştir. Bu çalışmada İbn Hacer’in mezkûr eseri bağlamında ayetlere yaklaşımı incelenerek bir hadis âliminin Kur’an yorumuna ve ilimlerine ilişkin görüşleri ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: