Özet:

İsmail Dede Efendi, Türk müzik tarihinin en önemli musikişinas, bestekâr, hanende ve müzik hocalarından biridir. Babası Süleyman Ağa’nın hamam işletmeciliğiyle meşguliyeti nedeniyle “Hammâmî-zâde” lakabıyla tanınan İsmail Dede Efendi, dinî güfte mecmualarında “Derviş İsmail” olarak kaydedilmiştir. Her ne kadar musikişinaslığının ve bestekârlığının gölgesinde kalsa da İsmail Dede Efendi’nin bir yönü de şairliğidir ki bu yönü küçümsenmeyecek değerdedir. Bu çalışmada Dede Efendi’nin şairliği ve dönemin sultanı ile ilişkisini gösteren önemli bir eseri üzerinde durulacaktır. İsmail Dede Efendi’nin çalışmamıza konu olan bu eseri, Sultan II. Mahmud’u övmek için kaleme aldığı mesnevisidir. Mesnevinin ulaşabildiğimiz tek nüshası İstanbul Topkapı Sarayı Yazma Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar Bölümü, E. H. 1658 arşiv numarasında kayıtlıdır. Üç mensur parça ve üç yüz otuz üç beyitten oluşan bu mesnevide Dede Efendi, Sultan II. Mahmud’u methetmiştir. Eserde Sultan Mahmud methiyesi ile birlikte münacat, na’t, dört halife ve Mevlana methiyesi, mersiye, rüya tabiri, tarih düşürme, mektup, hasb-ı hâl, tefe’ül ve Mevlana’nın Mesnevi’sinden manzum çeviri de bulunmaktadır. Makalede öncelikle kaynaklardan elde edilen bilgilerle İsmail Dede Efendi’nin hayatı özetlenmiştir. Daha sonra söz konusu mesnevinin nüsha tavsifi verilmiş ve ardından eser şekil, muhteva, dil ve üslup açısından incelenmiştir. Yazının sonunda ise mesnevinin transkripsiyonlu metni verilmiştir. Bu vesileyle İsmail Dede Efendi gibi çok önemli bir musikişinasın daha önce yayımlanmamış bir eseri ilim âleminin istifadesine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: