Abstract:

Psikolojik sözleşme; işgörenlerin zihinlerinde şekillenen ve örgüt ile kendileri arasında var olduğuna inandıkları yükümlülükler ile beklentileri kapsayan ve yazılı olarak ifade edilmeyen üstü kapalı algısal sözleşmelerdir. Örgütün, bireyin psikolojik sözleşmesi içindeki herhangi bir yükümlülüğünü yerine getirmemesi, birey tarafından psikolojik sözleşme ihlali olarak algılanmaktadır. İhlal algısı olumsuz çalışan davranışlarına neden olmaktadır. Bu davranışlardan biri, çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışlarını geri çekmeleridir. Örgütsel başarı için gerekli olan örgütsel vatandaşlık davranışı; biçimsel iş tanımlarının ötesine geçen ve örgütün biçimsel ödül sisteminde doğrudan ve açık bir biçimde tanımlanmayan, ancak bir bütün olarak örgütün etkili ve verimli çalışmasına yardımcı olan, gönüllülüğe dayalı bireysel davranışlar olarak tanımlanmaktadır. Çalışmanın amacı; psikolojik sözleşme ihlallerinin örgütsel vatandaşlık davranışları üzerinde yordama gücü (etkisi) olup olmadığını belirlemektir. Ayrıca katılımcıların demografik özellikleri (yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim seviyesi, iş tecrübesi, unvan ve görev yaptığı üniversite) ile araştırma değişkenleri arasında anlamlı farklılıklar bulunup bulunmadığını belirlemek ve de ülkemizde eğitim ve öğretim hizmetlerinin kilit aşamalarından olan üniversitelerde farklı bölgelerde görev yapan akademisyenlerin, psikolojik sözleşme ihlali algıları ve örgütsel vatandaşlık davranışı seviyeleri ile ilgili durum tespiti yapmaktır. Farklı bölgelerde (Ege, İç Anadolu, Doğu Anadolu) yer alan sekiz ayrı üniversitede görev yapan akademik personele anket uygulanmıştır. Psikolojik sözleşme ihlali ile örgütsel vatandaşlık davranışı ve alt boyutları arasındaki ilişkiye bakıldığında; psikolojik sözleşme ihlalinin genel olarak örgütsel vatandaşlık davranışını negatif yönlü ve anlamlı olarak yordama gücüne sahip olduğu görülmüştür. Psikolojik sözleşme ihlali ile örgütsel vatandaşlık davranışının alt boyutlarının etkileşimine bakıldığında ise; özgecilik (altruism) hariç bütün alt boyutların psikolojik sözleşme ihlalinden negatif yönde ve anlamlı bir şekilde etkilendiği belirlenmiştir.

Keywords: