Özet:

İnsan ruhunun karanlık ve bilinmeyen bir parçası olan ve Jung’un tanımıyla ortak bilinçaltında yatıp bize çok derinlerden seslenen ruhsal davranış biçimleri olan arketipler edebi eserlerin pek çoğunun temelinde yer aldığı gibi türkülerde de derin olarak hissedilir. Gurbet türküleri; sevdiklerinden, daha önce yaşadığı mekânlardan, alışkınlıklarından uzakta kalan gurbetçinin ve onun arkasında bıraktıklarının ruh halini yansıtması bakımından bilinçaltının dışavurumu olarak değerlendirebilir. Gurbetin yarattığı ayrılık ve özlemin yanı sıra sosyolojik, ekonomik ve diğer çeşitli zorluklarla baskı altında alınıp bilinçaltına gönderilen türlü duyguların söze dökülmesiyle oluşan gurbet türküleri aynı zamanda bireyin kahramanlaşma sürecini anlatan yol hikâyelerini de bünyesinde barındırır. Campell tarafından “Ayrılma-Erginlenme-Dönüş” şeklinde basamaklandırılan bireyselleşme yolculuğu ekseninde türkü metinleri değerlendirildiğinde mitten masala, destandan halk hikâyesine kadar pek çok anlatı türünde görülen bu yolcuğun bir benzerine rastlanır. Bu benzerlik, uzun soluklu zaman veya mekân değişimine rağmen destan ya da masal zamanlarında ya da modern zamanlarda bireyin karşılaştığı duygu ve durumların aslında arketipsel olarak aynı olduğunu göstermektedir. Türküler taşıdığı sosyal ve estetik değerin yanında geçirdiği uzun yolculuk dolayısıyla bireyin ve toplumun mitik arka planına ışık tutar. Bu makale kapsamında insanoğlunun mitik yolculuğunda ona eşlik eden sosyal donanımlardan biri olarak türküler psikanalitik çözümleme yöntemiyle anlamlandırılmaya çalışılacaktır. Makalede, türkü metinlerinin kılavuzluğunda kahramanlık mitosuna uygun düşen psikanalitik ögeler üzerinde durulacak ve kahramanın ayrılık evresi ile başlayan ve karşılaştığı güçlüklerle mücadelesiyle devam eden mitik yolculuğun türkü formu üzerindeki izdüşümleri üzerinde tekliflerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler: