Abstract:

Okuma çemberi; aynı hikâyeyi, şiiri, makaleyi veya kitabı okumayı seçen akranlar tarafından yönetilen küçük tartışma gruplarıdır (Daniels, 2002, s. 2). Bu araştırmada okuma çemberi tekniğinin kullanılmasıyla öğrencilerin okuduğunu anlama stratejilerini geliştirmek, okumaya karşı olumlu tutum geliştirmelerine ve okuma alışkanlıklarına katkı sağlamak amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda eylem araştırması olarak tasarlanan araştırmada, araştırmacı ve bir Türkçe öğretmeninin iş birliğinde okuma çemberi tekniği kullanılarak öğrencilerin okuduğunu anlama stratejileri, okuma tutum ve alışkanlıkları iyileştirilmeye çalışılmıştır. 28 öğrencinin katılımıyla gerçekleştirilen araştırmada öğrenciler yedişerli dört farklı gruba ayrılarak küçük tartışma grupları oluşturulmuştur. Okuma çemberi oturumları 10 hafta boyunca Zoom programı kullanılarak her grup için 30 dakika olacak şekilde çevrimiçi gerçekleştirilmiştir. Araştırma sürecinde “Kitap Metafor Formu”, Gül (2019) tarafından geliştirilmiş “Okuma Alışkanlığı ve Tutum Ölçeği”, Susar-Kırmızı’nın (2006) hazırladığı “Okuduğunu Anlama Stratejileri Ölçeği” ön ve son test olarak uygulanarak öğrencilerin gelişimleri izlenmiştir. Uygulama süreci, “Görev Kartları”, “Okuma Çemberi Kontrol Listesi” ve “Araştırmacı Gözlem Formu” ve “Okuma Çemberi Değerlendirme Formu” ile takip edilmiştir. Nicel analizlerden elde edilen verilere göre okuma çemberi uygulamaları, öğrencilerin okuduğunu anlama stratejileri ile okuma tutum ve alışkanlıklarının geliştirilmesine etki etmemektedir. Nitel analizlerden elde edilen verilere göre ise okuma çemberinin uygulanmasıyla öğrencilerin kitap okumaya yönelik motivasyonlarında, kütüphaneyi kullanma ve kitap değiş-tokuşu yapma gibi kitaba/okumaya yönelik olumlu tutumlarında ve sözcük öğrenme stratejilerini kullanmalarında iyileşme görülmüştür. Diğer yandan, öğrencilerin okunanları gerçek hayatla daha çok ilişkilendirilebildikleri ve özetleme becerileri ile grupla çalışma becerilerinin geliştiği gözlenmiştir. Uygulamalar sonucunda öğrencilerin kitaba ilişkin metaforik algıları değişmiş, kitabı eğlence aracı olarak görenler azalırken kitabı bilgi kaynağı olarak görenlerin arttığı görülmüştür. Kısacası, bu araştırmada nitel analizlerden elde edilen verilere göre öğrencilerin okuma stratejileri kullanımları ile okumaya yönelik tutum ve alışkanlıklarının olumlu yönde geliştiği gözlenmişken bu durum nicel analizlerden elde edilen verilere yansımamıştır. Araştırmanın sonuçları okuma çemberlerinin ortaokul düzeyindeki öğrencilere uygulanmasını desteklemekte ve farklı gruplarla daha uzun süre yürütülecek çalışmalarda okuma çemberlerinin etkisinin incelenmesinin gerekli olduğuna işaret etmektedir.

Keywords: