Abstract:

İran asıllı gazeteci ve yazar Hüseyin Dâniş (Pedram) (İstanbul 1870–Ankara 1943) Isfahan’dan vaktiyle İstanbul’a gelip yerleşmiş bir tüccarın çocuğudur. İstanbul’da ilköğrenimini tamamlamış, Debistan-ı İraniyan’a devam etmiş, Mekteb-i Mülkiye ile Institution adlı Fransız okulunu bitirmiştir. Zamanın ünlü siyasi ve edebi simalarından olan Cemaleddin-i Efganî, Mirza Akahan-ı Kirmanî, Mirza Habîb-i Isfahanî’nin meclislerine katılmıştır. İkdam gazetesinde çalışmış, Servet-i Fünun dergisinde Türkçe şiirleri yayımlanmış, Tevfik Fikret ve Cenab Şehabeddin gibi simalarla bağını koparmazken Damad Mahmud Paşa’nın oğulları Prens Sabahattin ve Lutfullah’ın hocalığını görevini üstlenmiş, bunların gezilerinde yanlarında bulunarak İsviçre, İtalya, Fransa, İngiltere ve Mısır’ı dolaşmış, bazı Avrupalı şarkiyatçılarla tanışma fırsatı bulmuştur. Duyûn-i Umumiye Dairesinde mütercimlik, müdürlük, Galatasaray Mekteb-i Sultanî’sinde Farsça hocalığı yapmış, sürgünde bulunan Ali Ekber Han Dihhodâ ile Surûş dergisini çıkarmış, Darülfünun Edebiyat Fakültesi İran edebiyatı tarihi muallimliğine getirilmiş, İstanbul’un işgal altında olduğu yıllarda, bir dersinde Türkler hakkında ileri geri konuşması yüzünden Darülfünun’dan istifa etmek zorunda kalmış (Eylül 1922), bunu Osmanlı Bankasında mütercimlik, Tahran Üniversitesi İran ve Türk edebiyatı hocalığı (1934), İran elçiliği basın ataşeliği görevleri izlemiştir. İki Doğu (Farsça, Arapça), iki Batı (Fransızca, İngilizce) diline aşina olması dolayısıyla birçok çeviri yapan, her zaman İranlı olmakla övünen Dâniş’in çalışmaları daha çok İran Edebiyatının ve kültürünün ünlü simalarının tanıtılması ve Farsçanın öğretileceği kaynak eserler hazırlanması yolunda olmuştur. Serâmedân-ı Sohen: Söz ustaları adlı eseri Darülfünun Edebiyat ve İlahiyat Fakültesi ile Darülmuallimin (Öğretmen Okulu)’in edebiyat bölümlerinde okutulmak için hazırlanmış 448 sayfalık (cep boyu) bir eserdir. İstanbul’da 1327/ 1912 yılında basılan bu eserin Giriş (Dîbâçe) kısmında İran edebiyatının ve Farsçanın tanıtıldığı uzunca bir bölüm yer alır. Burada Avrupalı doğubilimcilerin görüşlerine de yer verilmiştir. Bunu Rûdekî, Minûçihrî, Nâsır-ı Husrev, Ömer Hayyam, Senâî, Hakanî, Mes’ûd-i Sa’d-i Selman, Şeyh Nizâmî-yi Gencevî, Cemâl-i Isfahânî, Kemâl-i Isfahânî, Enverî, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Şeyh Sadî, Hâcû ve Hafız’ın edebî kişiliklerinin tanıtıldığı, eserlerinden seçme beyitlerin yer aldığı bölüm izler. Yeri geldikçe Ziya Paşa’dan da örnek şiirler aktarılır, doğubilimcilerin çalışmalarına, görüşlerine yer verilir. Hüseyin Dâniş’in önemli çalışmalarından biri de 1340/1922 yılında Rıza Tevfik ile birlikte hazırladığı Rubâiyyât-ı Ömer Hayyâm adlı eserdir. Bu eser, tarafımdan hazırlanmış [Hüseyin Dâniş, Ömer Hayyam, Rubailer, Şule Doğu Klasikleri, İstanbul Mayıs 2012, 591 s.], Dâniş’in yaptığı nesren çevirilerin yanında, bendenizin de manzum çevirileri yer almıştı

Keywords: