Abstract:

Bu araştırmada, yalan söyleyen bir ergenin otoriter veya demokratik ebeveyn tutumuyla karşılaşmasının, ayrıca, ebeveyne bağlanma biçiminin suçluluk ve utanç duygularını ne derece etkilediği incelenmiştir. Otoriter-demokratik ebeveyn tutumları, katılımcılara sunulan senaryolar vasıtasıyla değişimlenmiş, suçluluk ve utanç duyguları da senaryo-temelli bir biçimde ölçülmüştür. Bu amaçla iki yarı-deneysel çalışma gerçekleştirilmiştir. Birinci çalışmada 72 (41 kız, 31 erkek), ikinci çalışmada 71 (37 kız, 34 erkek) olmak üzere toplam 143 ilköğretim öğrencisi araştırmaya katılmıştır. Birinci çalışmada anneye ve babaya bağlanma envanteri, manipülasyondan önce uygulanarak MANCOVA’ya kovaryant değişken olarak dâhil edilmiştir. Sonuçlar, anneye güvenli bağlanmanın suçluluk duygusu üzerindeki temel etkisinin anlamlı olduğunu göstermiştir. Buna karşın, senaryo aracılığıyla değişimlenen otoriter-demokratik ebeveyn tutumları, katılımcıların suçluluk veya utanç duyguları üzerinde anlamlı bir etki ortaya çıkarmamıştır. Ebeveyne bağlanma envanterini başta uygulamanın duygular üzerinde hazırlayıcı bir etki ortaya çıkarabileceği düşünüldüğünden, ikinci çalışmada bağlanma ölçümü manipülasyondan sonra alınmıştır. İkinci çalışmanın analizleri sonunda hem anneye hem babaya güvensiz bağlanmanın demokratik ebeveyn tutumu koşulundaki katılımcıların suçluluk duygusu üzerinde anlamlı bir düzenleyici etkiye sahip olduğu bulunmuştur. 5000 örneklem üzerinde yapılan bootstrapping analizi, babaya güvensiz bağlanmanın suçluluk üzerindeki düzenleyici etkisinin anlamlı olduğunu göstermiştir. Babaya güvensiz bağlanan ergenler, yalan söyledikleri durumda senaryodaki gibi demokratik bir baba tutumuyla karşılaştığında, hatayı onarıcı bir duygu olan suçluluk duygusunu anlamlı olarak daha fazla hissettiklerini belirtmişlerdir. Her iki çalışmada da suçluluk ve utanç duyguları birbiriyle yüksek düzeyde pozitif ilişki göstermiştir. Buna karşın, cinsiyetin suçluluk ve utanç duyguları üzerinde anlamlı bir etkisi gözlenmemiştir.

Keywords: