Abstract:

Tek elyazması Meşhed’de Âsitâne-i Kudsi Rezavî Kütüphanesi’nde bulunan Miskeveyh’in bu risâlesi, girişinden de anlaşılacağı üzere, Ebû Hayyân et-Tevhîdî’nin adâletin mahiyeti üzerine sorduğu soruya verilen bir yanıttır. Ortaçağdaki biyografi eserlerinde Tehzîbu’l-Ahlâk’ın gölgesinde kaldığı için adı anılmayan risâle, Aristotelesçi adâlet anlayışının bir özetini sunar. Ancak unutmamak gerekir ki, Miskeveyh bu risâlede yalnızca Aristotelesçi gelenekten değil, aynı zamanda Yeni Platoncu ve Pythagorasçı felsefe geleneğinden de büyük ölçüde etkilenmiş görünür. Bu risâlede adâletin doğal, uylaşımsal ve Tanrısal olmak üzere üç türü incelenmektedir. Eseri önemli kılan hususlardan biri, hiç kuşkusuz, İslâm dünyasında ‘ortak duyu’ kavramının ilk kez bu risâlede kullanılıyor olmasıdır. Mahiyete ilişkin bir eser olması, risâleyi hukuk ve ahlâk felsefesinden çok metafizik bir araştırma kılmaktadır.

Keywords: