Abstract:

Bu makalede, VIII. yüzyılın ikinci yarısı ile XVI. yüzyıl arasında, İslam siyaset düşüncesinin önde gelen temsilcilerinden olan İbnü’l-Mukaffa (ö. 760), Abu Hamid Gazali (ö. 1111), Ebu Bekr Muhammed b. Turtuşi (ö. 1126), İbn Haldun (ö. 1406) ve Kınalızade Ali Efendi’nin (ö. 1572) eserlerinde yer alan siyaset tasnifleri değerlendirilecektir. Bu konu, özel olarak İslam siyaset düşüncesinin anlaşılmasıyla ilgili büyük bir önem taşımasının yanı sıra, genel olarak modern ve çağdaş siyaset anlayışları ve anayasa biçimleriyle mukayese yapılabilmesi açısından da bir öneme sahiptir. Ele alınan eserlerde siyaset türleriyle ilgili olarak yapılan sınıflandırmalarda iki temel unsur dikkat çekmektedir. Bunlardan birincisi “tarihsel koşullardır.” Değişen tarihsel koşullar, bu makalede tahlil edilen düşüncelerdeki farklılıkların ortaya çıkışındaki temel faktördür. Belirleyici unsurlardan ikincisi ise, Sünni İslam inancının takipçisi olan düşünürler üzerinde etkili olan “fıkhi-kelami” bakış açısıdır. Bu bakış açısının sunduğu çerçeve sayesinde söz konusu düşünürler, ele aldığımız siyaset tasnifleriyle doğrudan ilgili olan siyaset ilmi, yasa koyucu, yasa, iyilik, kötülük, akıl ve nakil (vahiy) gibi konularda benzer görüşlere sahip olmuşlardır. Dolayısıyla, fıkhi-kelami bakış açısının, siyaset sınıflandırmalarındaki benzerliklerin temel dayanağı olduğu ileri sürülebilir.

Keywords: