Abstract:

XVI.yüzyıl, Osmanlı Devleti’nin her bakımdan kurumsallaştığı ve bölgesindegüçlü devletlerden birisinin olduğu dönemdir. Ancak yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı Devleti değişen koşullar ve gelişen Avrupa karşısında sıkıntı yaşamaya başlamıştır. Bu dönemde Osmanlı Devleti batıda Habsburg İmparatorluğu doğuda ise Safeviler ile yoğun mücadeleler içerisindeydi. Eşzamanlı olarak kuzeyde ise yeni bir tehdit olan Rusya belirmiştir. O zamana kadar Karadeniz’in kuzeyinin ve Kafkasların Rus tehdidine karşı sigortası olan Altınordu Devleti’nin zayıflaması bölgedeki statükoyu değiştirmiştir. Nitekim 1552 Kazan ve 1556 yılında ise Astrahan’ın Ruslar tarafından ele geçirilmesi Osmanlı Devleti’nin kuzeyde Rus tehdidini yakından hissetmesine neden olmuştur. Kazan ve Astrahan’ın elden çıkması neticesinde Osmanlı Devleti’nin hem Karadeniz’in kuzeyindeki egemenliği zedelenmiş hem de Orta Asya’daki Sünni Türkistan Hanlıklarının hac ve ticaret yollarındaki faaliyetleri sekteye uğramıştır. Bundan dolayı Osmanlı Devleti 1569 yılında Don ve Volga Nehirleri’nin birbirineyakın olduğu bölgede bir kanal açarak önce Astrahan’ı ele geçirmeyi sonrasında ise Karadeniz ile Hazar Denizi’ni birbirine bağlayarak o bölgede donanma ve askeri üstünlüğü elde etmeyi planlamıştır. Ancak mevsim şartları, coğrafyanın zorluğu, Kırım Hanı’nın isteksizliği ve teçhizat yetersizliği gibi nedenlerden dolayı kanal kazma işi yarıda kalmış ve Osmanlı Devleti bu muazzam projeyi tamamlayamamıştır. Bu çalışmada Don-Volga Kanalı Projesi’nin sebepleri, kanal kazma süreci ve Ejderhan Seferi hakkında Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde yer alan Mühimme Defterleri’ndeki hükümlerden yola çıkılarak konu ele alınmıştır.

Keywords: