Abstract:

Milli kültürümüzün önemli unsurlarından köy odaları, günümüzde çoğunlukla önemini ve işlevini yitirmiş, kaderine terk edilmiştir. Bu nedenle, tespiti ve mimari tanıtımının yapılması önemli görülmüştür. Çalışma kapsamında Uşak İli Sivaslı İlçesi Selçikler Kasabası’nda yer alan Hacıların Odası incelenmiştir. Yapı, plan ve 2019 yılında çekilmiş fotoğrafları ile desteklenerek tanıtılmıştır. Kat sayısına göre değerlendirildikten sonra, ağırlama/toplanma bölümü durumundaki oda mekânının yer aldığı üst kat planı incelenmiş, karakteristik mimari özelliklerinin yanında süsleme özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Hacıların Odası, ahşap giriş kapısı üzerinde yer alan kitabesine göre 17. yüzyılın ilk çeyreğine tarihlendirilmiştir. İki katlı köy odası alt katta ahır, üst katta ise dış sofaya açılan iki odadan ibarettir. Odalardan birisi süslemesi ile dikkati çekmiştir. Hacıların Odası sade mimarisinin yanında zengin ahşap süslemesi ile de zamana meydan okumaktadır. Bitkisel süslemenin yoğun kullanıldığı odada ahşap süsleme tekniklerinden oyma tekniği ve kazıma tekniği kullanılmıştır. Süslemede palmet, rumi ve kıvrımdal motifli bitkisel kompozisyon yer almıştır. Köy odalarının üst katı asıl konaklama işlevi sunan oda ve oda mekânına bağlı diğer bölümlerden meydana gelmektedir. Bu sebeple alt kata göre daha özenli ve işleve yönelik mekân kurgusu da üst katta yer almaktadır. Çalışma kapsamındaki Hacıların Odası örneği dış sofalı ve dış sofaya açılan iki odalı tasarımı ile, bölgedeki konut ve köy odaları ile benzerlik sunmaktadır. Üst katta oturma ve konaklama alanı olarak kullanılan esas toplanma alanı durumundaki oda, yaklaşık kare planlıdır. Oda, aralık, yataklık, bardaklık, ocak, dolap, şerbetlik ve dirseklik ögelerini içermektedir. Ortak özellikleri dışında, daha çok 20. yüzyıl ortalarına tarihlenen çok sayıda Uşak örneği içerisinde, Hacıların Odası tarih içermesi ile farklılık göstermektedir. Ayrıca yoğun süslemesi ile de bölge yapılarından farklıdır. Bölgede ahşap süslemenin yoğun görüldüğü nadir bir örnek oluşu, yerel ustaların çalışmalarını sergilediği bir eser olabileceğini ortaya koymaktadır. Oda mekanındaki süslemeli bölümlerler, bir ya da birkaç ustanın zanaatını sergilerken, misafire gösterilen özeni süsleme aracılığı da vurgulamaktadır. Yapı, zamana direnmesine rağmen, tüm fiziksel tehditlere de açıktır. Kasabanın oldukça merkezi bir kesiminde yer alan odada herhangi bir güvenlik önlemi alınmamış durumdadır ve özellikle süslemeli yüzeylerin taşınması, tahrip edilmesi gibi olumsuzluklarla da karşı karşıyadır. Günümüzde kullanımı söz konusu olmayan yapı kaderine terk edilmiştir. Zaman içerisinde yapıya eklenen bölümler ve onarımlarla fiziki deformasyona açık durumdaki yapı, Uşak ilinde tarihi tespit edilebilen en erken tarihli köy odasıdır. Bunun yanında, yoğun ahşap süslemesi ile de ender bir yapıdır. İlerleyen yıllarda içeri girilemeyecek bir hal alacağı ne yazık ki ortadadır. Bu nedenle, Hacıların Odasının mimari ve süsleme özelliklerinin yazılı ve görsel belgelerle tanıtımı, Türk halk mimarisindeki yerinin belirlenmesi önem arz etmiştir.

Keywords: