Abstract:

Söz varlığı bir dilin en aktif, en çok değişime uğrayan ve gelişen alanıdır. Bir dile ait söz varlığı ve sözcükler araştırılırken de ilk başvurulan kaynak sözlük olmaktadır. Bir toplumun somut malzemelerini içeren sözlükler bir dilin tüm söz varlığını ortaya koyan metinlerdir. Maddi, manevi, kültürel ve toplumsal değerlerin nesilden nesile aktarılması yine sözlüklerle mümkün olabilmektedir. Sözlük bilimi ise bir ya da birden fazla dilin söz varlığını belli bir düzen içinde ortaya koyan ve o dilin sözlüklerini inceleyen dilbiliminin bir dalıdır. Çalışmamızda Rusçanın leksikografisinin üç ana konu etrafında incelenmesi planlanmaktadır: kavramsal çerçeve (sözlük ve leksikografi kavramları), Rusçanın leksikografisi ve Rusçadaki sözlükler bibliyografyası. Makalede özellikle Rus leksikografisi ve Rusça sözlükler üzerinde durulmuştur. Rus leksikografisinin konusu oldukça kapsamlı ve önemlidir. Çalışmamızda Rus dilindeki leksikografi ile ilgili genel ve öz bilgi vermek amacımızdır. Sovyet dilbilimcisi L.V. Şçerba’nın (1880-1944) “Opıt obşçey teorii leksikografii (???? ????? ?????? ?????????????- Genel Sözlükçülük Teorisi Üzerine Deneme)” adlı ilk teori çalışmasından günümüze kadar yapılan Rusçadaki leksikografi çalışmaları ile ilgili genel bilgiler verildikten sonra belli başlı yayınlanan bazı Rusça sözlükler bibliyografyaları ile birlikte verilmiştir. Bu yüzden bu çalışma Rusçanın sözlüklerine ait bir bibliografya denemesidir. Bibliyografyada yer verilen sözlükler yayın yıllarına (günümüzden geçmişe doğru) göre sıralanmıştır. Rus dilinin sözlükleri incelendiğinde birçok sözlük türünün olduğunu görmekteyiz: açıklamalı sözlükler, eş anlamlılar sözlükleri, zıt anlamlılar sözlükleri, etimoloji (köken bilimi) sözlükleri, diyalektoloji (lehçe bilimi) sözlükleri, tarihsel sözlükler, deyim ve atasözü sözlükleri, yazar ve eser sözlükleri vb. Rusça sözlüklerde bir sözcüğün anlamının verilmesinin yanında bazı bilgiler de yer almaktadır: Sözcüğün cinsi (erkek, dişi, orta cins), sözcüğün türü (ad, fiil, sıfat, zarf, zamir vb.), fiillerin kişi zamirlerine göre çekimleri, bitmişlik ve bitmemişlik durumları, ismin hangi haliyle kullanıldığı, tekil-çoğul durumları, herhangi bir eserde geçen örnek cümleyle sözcüğün kullanımı, eski sözcük olup olmadığı, alıntıysa hangi dilden geçtiği gibi bir çok bilgi sözlüklerde belli bir düzen içinde verilmektedir.

Keywords: