Abstract:

Bu çalışmada, Tek Parti Yönetimi’nin aşiretleri kontrol altına almak için çıkarmış olduğu kanun ve hazırlanmış olan raporlar, yer almaktadır. Çalışmanın ana teması, Kemalist iktidarın, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, ulus-devlet yapısını inşa etmek için yapmış olduğu çalışmalar üzerine kuruludur. Özellikle Şeyh Said İsyanı, merkezi yönetimin ezberini bozmuştur. Bu durumun oluşmasında, Balkan Sendromu’nun hafızalardan silinmemesi yattığı iddia edilebilir. Gerçekten de Balkan Savaşları sonrası yüzyıllardır bir anavatan olan Balkanlar’dan, yüzbinlerce Devlet-i Aliyye’nin vatandaşları, İstanbul’a sürülmüştür. Bu durumun yaratmış olduğu travma ve bölünme korkusu, dönemin yöneticileri tarafından sık sık dile getirilmiştir. Bu nedenle de ülkenin Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki her hareket, her nümayiş, ülkeyi yöneten kadrolar arasında tedirginliğe neden olmuştur. Bu makalede, Cumhuriyet kadrolarının, ülkenin doğu bölgesinde ortaya çıkan isyanlar sonrası, bölgeye gönderilen yöneticilerin tespitlerine yer verilmiştir. Bu tespitler neticesinde, çıkarılmış olan iskân yasalarıyla da makale desteklenmiştir. Türkiye’nin doğu bölgesinde idari yapılanmasında da etkili olan bu raporların hazırlanmasında, İsmet Paşa(İnönü) ile onun kadrolarının büyük bir katkısı vardır. Raporlar neticesinde Ağrı(Karaköse) İli oluşturulmuş, diğer taraftan Koçgiri Bölgesi de bölünerek Tunceli ve Sivas arasındaki bağlantı koparılmıştır. Böylece, merkezi yönetimi rahatsız eden, problemlerden kaçınmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada, ayrıca Mustafa Halik Renda’nın hazırlamış olduğu Doğu Raporu neticesinde hazırlanan Şark Islahat Planı ve İskân Kanunu’na yer verilmiştir. Titizlikle hazırlanan bu rapor, sonrası birçok aşiretin ülkenin batı bölgelerine iskân edildiği görülecektir. İsyan eden ya da merkezi hükümeti tanımak istemeyen aşiretlerin iskân edilmesinden sonra yerlerine Kafkas ve Balkan muhacirlerin yerleştirildikleri de bu çalışmada yer alacaktır. Renda öncülüğünde hazırlanan raporlar silsilesi, Zeynel Abidin Özmen ve İsmet Paşa(İnönü) ile devam edecektir. Ancak Zeynel Abidin Özmen ve İsmet Paşa’nın hazırlayıp bizzat Mustafa Kemal Atatürk’e sunmuş oldukları raporlar, içerik yönden birbirine benzedikleri, bu makalede belirtilecektir. Çalışmanın son kısmı, Celal Bayar ve Necmeddin Sahir Sılan’ın yapmış olduğu geziler neticesinde, hazırlamış oldukları raporlardan oluşmaktadır. Bu iki rapor, diğer raporlardan ayrı tutulabilir. Çünkü diğer raporlar, güvenlikçi bir anlayışla hazı

Keywords: