Abstract:

1810 yılında Amerika’da kurulan ABCFM, 1820 yılından sonra Osmanlı topraklarında da misyon çalışmalarına başlamıştır. Bu misyon teşkilatı din, eğitim ve basın-yayın faaliyetlerinin yanı sıra sağlık çalışmalarıyla da Osmanlı coğrafyasında etkinlik göstermiştir. Amerikan Board teşkilatının sağlık çalışmalarını yürüttüğü merkezlerden birisi de Antep olmuştur. Misyonerler Antep’te Azariah Smith Memorial Hastanesi’ni kurarak hedefleri doğrultusunda çalışmalarını sürdürmüşlerdir. Misyonerler, Antep’teki Amerikan Kolejinin tıp bölümünden yetiştirdiği Ermeni doktorlarla bölgede çalışmalarda bulunmuşlardır. Bunlar arasında Halep’teki modern hastanenin kurucusu olan Dr. Altoonian, Antep’te tıp çalışmaları yapan Dr. Habib Nazarian ve Antep’teki Amerikan Hastanesi’nde cerrah olan Dr. Hovsep Bezjian da bulunmaktaydı. Yine Antep’teki Belediye Hastanesi’nde Amerikalı ve Ermeni doktorlar zaman zaman görev yapmışlardır. Hastanede din, ırk ve cinsiyet ayrımı yapılmadan hizmet verilmiştir. Misyoner kaynaklarına göre, bu çalışmalarından dolayı olsa gerek, Anteplilerin 1887 yılında hastaneye 53 lira bağışta bulunduğu, bu paranın Ermeni ve Müslümanlardan sağlandığı, Antepli üç paşanın da üçer lira bağışta bulunduğu belirtilmektedir. Antep’teki sağlık çalışmalarının ivme kazanması Dr. Fred D. Shepard’ın 1882’de Antep’e gelmesiyle olmuştur. Shepardlar, üç kuşak boyunca, Gaziantep, Beyrut ve İstanbul’da sağlık hizmeti vermiş Amerikalı misyonerlerdir. Cemal Paşa, Adana’ya genel vali olarak atanınca, 1909 olaylarında bölgede zarar gören köylerin inşası için oluşturulan 3 kişilik komisyona Dr. Shepard’ı da atamıştır. Dr. Shepard bu çalışmaları nedeniyle 1910 yılında Sultan Mehmet Reşat tarafından beşinci derecede mecidi nişanı ile taltif edilmiştir. Aynı çalışmalarından dolayı Kızıl Haç da Dr. Shephard’a madalya göndermiştir. Hastanede tedavi edilen hastaların etnik dağılımı Türk, Ermeni, Kürt, Arap, Rum, Çerkez, Alman, Süryani ve Yahudi olarak verilmektedir. Dini dağılımı ise; Müslüman, Gregoryen, Protestan, Rum Katolik, Yahudi ve Mormon idi. Bu bildirinin konusunu Misyonerlik Faaliyetleri Çerçevesinde Antep Amerikan Hastanesi ve Bölge Halkı Üzerindeki Etkisi oluşturmaktadır. Bu çerçevede Misyonerlik faaliyetlerine, Bölgenin Toplumsal ve Etnik yapısına değinilerek Amerikan Board’un faaliyetleri tartışılacaktır. 1880-1920 tarih aralığını içeren bu çalışma, Amerikan Board’a ait arşiv, mikro film, yıllık raporlar ve hastane kataloglarından yararlanılarak hazırlanmıştır.

Keywords: