Abstract:

Türk dili, çok geniş bir coğrafyada tarihi derinliği ve zenginliği sözle ifade edilemeyecek derecede öne çıkan ve farklı kültür merkezlerinde çeşitli konularda sayısız eserin üretildiği bir dildir. Bu dilin geçmişteki varlığının yansıması olan tarihî metinler, geçmişten bugüne kadar araştırmalara konu edilmiş ve değişik bakış açılarıyla ilgililerin hizmetine sunulmuştur. Türk dili ve edebiyatı araştırmalarına konu olan telif veya tercüme özellikli eserler, farklı dönemlere ait ve çok çeşitli konularda olabilmektedir. Türklerin İslamiyet’i kabul etmesiyle birlikte, Türkçe yoluyla oluşturdukları kültür, dilin muhafazasını devam ettirerek Arap alfabesiyle devam etmiştir. Bu süreçte hem Türkistan coğrafyasında hem de Anadolu sahasında Türklerin farklı boylarına mensup temsilcileri eser üreterek Türkçe esasında dil, edebiyat ve kültür inşasına devam etmişlerdir. Türklerin bu süreçte meydana getirdiği eserler, başlarda genellikle tercüme niteliğindedir. Belli bir üretme olgunluğuna erişildikten sonra orijinal eserler de kaleme alınmıştır. Bu dönemde tercüme özelliği taşıyan eserlerde kaynak dil, İslamiyet’in önemli etkisiyle genellikle Arapçadır. Birbirinden farklı ve çok çeşitli konularda Arapça olarak kaleme alınan eserler, dönemin Türk yazar ve şairleri tarafından Türk diline kazandırılmışlardır. Bu çalışmada, Ebi Abdillah bin Mu?ammed ibni ?âlibü’l-En?ârî ed-Dımış?î’nin Muhammed Râzî, İmam-ı Şâfî ve Şeyh Muhyiddîn-i Arabî, Abdurrezzak Kâşânî ile Eflatun, Aristoteles, İladus’un kıyafetname konusundaki fikirlerinden hareketle 1300 tarihinde tamamladığı Arapça Kitâbü’l-Âdâb ve’s-Siyâset fî İlmi’n-Na?ar ve’l-Ferâset adlı eserinin Kıyâfetnâme adıyla Türkçeye çevirisi incelenmiştir. Arapçadan tercüme olması, yazımında farklı özelliklerin ortaya çıkması ve daha önce üzerinde durulan kıyafetname metinleriyle karşılaştırmalı incelemelere zemin oluşturması için bu metin çalışma konusu olarak seçilmiştir. Çalışmada kıyafet, kıyafet ilmi, kıyafet ilminin doğuşu, ilk kıyafetname örnekleri, Arapça ve Farsçada kıyafet ilmiyle ilgili yazılan eserler ve yazarları ile Türk dili ve edebiyatı dairesi içinde kıyafet ilmiyle oluşturulan eserler ve yazarları hakkında bilgi verilmiş, çalışmaya konu olan kıyafetname metni tanıtılmış, söz konusu kıyafetname metninin yazarı ve tercümanı hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra metinde tespit edilen bazı yazım özellikleri üzerinde durularak metnin her bölümünden birer tane olmak üzere örnekler çalışmaya eklenmiştir. Bu çalışmada incelenen metnin ilk sayfasının üst tarafında 178789 kayıt numarası bulunmaktadır. Metin, kapak sayfasıyla birlikte 48 sayfadan oluşmaktadır. Sayfa numaraları her sayfanın üst kısmında ve orta tarafta bulunmaktadır. Metnin ilk sayfasında 14; son sayfasında 5; geriye kalan bütün sayfalarda 19 satır bulunmaktadır. Mensur olarak yazılan metinde hareke kullanılmıştır. Metnin 2. ve 3. sayfalarında Allah’a şükür, Hz. Peygamber’e övgü ile ayet ve hadislere yer verilmiştir. Eserin 4. ila 7. sayfalarında ayet ve hadislerden hareketle hiçbir insanın ahlakı ve fiziksel özelliklerinin birbiriyle aynı olamayacağından bahsedilerek genel bir yargı olarak uzun boylu insanların yumuşak huylu, sakin ve hayır sahibi oldukları; kısa boylu insanların ise hareketlerinde çabuk ve öfkeli oldukları dile getirilmiştir. Ayrıca kişinin karakteri ve fiziksel özelliklerinin davranışlarına yansıdığı belirtilmiştir. Eserin 26 bölümden meydana geldiği belirtilmekle birlikte, metin içindeki başlıklara bakıldığında metnin 27 bölümden meydana geldiği görülmektedir. Ayrıca metin içinde ilgili bölümlerde hangi başlıkların yer alacağına dair açıklama yapılmıştır. Ancak yapılan açıklamada verilen sıralama ile metnin içeriğinde belirtilen sıralama birbirini tutmamaktadır. Mesela; metnin başında dokuzuncu bölümde “ağız dudak ve dişler”den bahsedileceği bildirilirken metnin içinde “ağız” dokuzuncu bölümde; “dişler” onuncu bölümde anlatılmaktadır. Metinde dile getirilen açıklamaların hangi şahsa ait olduğu, açıklamanın

Keywords: