Abstract:

Günümüze değin Dedem Korkut Kitabı dil, kültür ve tarih gibi birçok yönden ele alınmıştır. Ancak metnin okuma sürecini, dolayısıyla da okunan metinden yola çıkarak yapılacak bütün araştırmaları etkileyecek olan önemli bir konu göz ardı edilmiştir. Bu konu, Dedem Korkut Kitabı’nın okunmasında sözlü kültür özelliklerinin görmezden gelinmesi ve eserin metin merkezli yaklaşımlarla değerlendirilmesidir. Bu değerlendirme ve okumalar, metni hatalı bir istinsah olarak göstermektedir. Hâlbuki Dedem Korkut Kitabı’nda yer alan, özellikle dize ve kalıpları oluşturan ögelerin kimi zaman tıpatıp aynı olmadığı, bir ögenin başka bir ögeyle yer değiştirdiği tarafımızca tespit edilmiştir. Dedem Korkut Kitabı üzerine yapılan çevriyazı çalışmalarında hanım-canım, umud-umur gibi değişkenlik gösteren ikililerin yanlış yazıldığı gerekçesiyle tekdüzeleştirildiği görülmektedir. Oysa sözlü yaratım koşulları dikkate alındığında bu yapıların yanlış yazılmadığı ortaya çıkmaktadır. Sözlü anlatımlarda, üzerinden okunacak bir metin bulunmadığından anlatım süreci doğrudan anımsama yoluyla gerçekleşir. Bu aşamada belli kalıpların ezberlenmesi yöntemi kullanılır. Bu kalıpların hece sayısını, ritmik yapısını ve anlamını bozmayan her türlü sözcük, anlatıda yer alabilir. Dedem Korkut Kitabı’nda da söz konusu kalıpların bol bol kullanıldığını görüyoruz. Bu nedenle, araştırmacıların Dedem Korkut Kitabı’nın çevriyazılarında farklı bir yol izlemeleri gerektiği kanısındayız. İncelememizde “sözlü formül kuramı” ışığında Dedem Korkut Kitabı’nda yanlış yazıldığı düşünülen yapıların doğru yazıldığı, yazıldığı gibi çevriyazılara aktarılması gerektiği savunulmaktadır.

Keywords: