Abstract:

Arap Birliği’nin kuruluşunun izleri 19. yüzyılda ortaya çıkan milliyetçilik akımına kadar götürülebilmektedir. Fransız Devrimi’nin doğurduğu yeni fikirler Napolyon’un 1798-1801 yılları arasında gerçekleşen geçici Mısır işgali ile Osmanlı Devleti’nin Arap vilayetlerinde yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Sonrasında Mısır’dan Fransız güçlerinin çekilmelerine karşın Mehmet Ali Paşa yönetiminde girişilen reform hareketleri sonucunda Batılı fikirler etkinliğini artırmıştır. Aynı zamanda Osmanlı’nın Arap vilayetleri ile Batılı devletler arasında artan ticari ilişkiler ve misyoner eğitim faaliyetleri sonucunda bölgede Arap dili ve tarihine dair bilinçlenme artmaya başlamıştır. Bu şekilde bağımsız bir Arap krallığı hayaline kapılan Arap milliyetçileri Osmanlı Devleti’ne isyan etmiş ve Birinci Dünya Savaşı sonunda İngiliz ve Fransız sömürgecilik yönetimleri altında kalarak büyük bir pişmanlık içerisine düşmüşlerdir. İkinci Dünya Savaşı sonrasında Batılı sömürgeci güçlerin maliyetli Arap topraklarından tedrici çekilmeleri sonucunda bir dizi bağımsız Arap devleti ortaya çıkmıştır. Dönem itibariyle derin anlaşmazlıklara sahip olan bu Arap devletleri tek bir devlet kurmak yerine uluslararası bir örgüt çatısı altında bütünleşme yanlısı olmuşlardır. Bu makalede Arap Birliği’nin kuruluşu 19. yüzyılda gelişen Arap milliyetçiliğine dayandığı ön kabulü üzerinden tarihsel veriler ışığında incelenecektir.

Keywords: