Abstract:

Türkiye’de parlamenter gelenek 1876’ya kadar uzanan tarihsel bir geçmişe sahiptir. Bugünkü devlet ve hükümet sistemimizin tarihsel temellerini oluşturan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) ise Ulusal Kurtuluş Savaşı koşullarında ortaya çıkmıştır. Birinci TBMM, Mustafa Kemal Atatürk’ün de vurguladığı gibi olağanüstü yetkilere sahip olarak yeniden seçilen milletvekilleri ile işgale uğrayan İstanbul’daki Mebusan Meclisi’nden Ankara’ya gelebilenlerden oluşmuştur. Geniş halk tabanına dayanan ve 1920’lerde olağanüstü koşulların bir sonucu olan I. TBMM ve bu dönemin milletvekilleri, oldukça ağır bir sorumluluk altında çalışmışlardır. 23 Nisan 1920- 16 Nisan 1923 tarihlerini kapsayan birinci dönemde aldığı kararlara bakıldığında bu Meclisin, Türkiye’nin sosyal, kültürel, ekonomik ve politik geleceğinin belirlenmesinde adeta bir “kurucu meclis” gibi çalıştığı anlaşılmaktadır. Erken bir zamanda işgalle karşılaşan ve bu nedenle de Son Mebusan Meclisi’nde temsil edilemeyen Mersin, Birinci TBMM’ye temsilci gönderebilmiştir. 12. Kolordu Komutanı Albay Fahrettin (Altay) Bey, 3. Kolordu Komutanı Albay Salahattin (Köseoğlu) Bey, Adanalı İsmail Safa (Özler) Bey ve Adanalı Muhtar Fikri (Gücüm) Bey, Heyet-i Temsiliye adayları olarak TBMM’de Mersin’i temsil etmişlerdir. Mersin’de yapılan seçim sonucunda Emin (İnankur) Bey seçilmişse de istifa ederek Meclis’e katılmamıştır. Emin Bey’in istifası üzerine yerine Hüseyin Hüsnü (Konay) ve Yusuf Ziya (Eraydın) kendilerinin seçildiğini ifade ederek Meclis’te yer almıştır. Yapılan inceleme sonucunda Yusuf Ziya Bey’in milletvekilliği onaylanmıştır. Bu makalenin amacı, pek çok çalışmaya konu olan Birinci TBMM’yi ortaya çıkaran tarihsel, siyasal ve toplumsal koşulları, Fransız işgalinin yaşandığı Mersin’in temsili özelinde değerlendirmektir. Çalışmanın kapsamı içinde Mersin’i temsil eden beş milletvekilinin kısa biyografilerine, meclis çalışmalarına ve Milli Mücadeledeki etkinliklerine yer verilecektir.

Keywords: