Views
89
Downloands
3
Tarihi çok eskilere dayanan denetim kavramı, insanın çevresindekiler üzerine hakimiyet kurma güdüsüyle ortaya çıkmış ve insanların topluluk halinde yaşamaya başlaması ile vazgeçilemez bir olgu olmuştur. Geçmişten günümüze gelinceye kadar siyasal, toplumsal, ekonomik ve kültürel sahada yaşanan gelişmeler ışığında denetim kavramına farklı anlamlar yüklenmiş, demokratik yönetim şekillerinin ortaya çıkması ile birlikte denetim kelimesi günümüzdeki anlamını karşılamaya başlamıştır. Tarihi milattan önceye dayanan denetim kavramının günümüzde kamu kesimi üzerinde kullanımı, “bütçe” olarak adlandırılan mali araç vasıtasıyladır. En genel ifade ile 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda ifade edildiği üzere bütçe, belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belgedir. Önemli bir denetim aracı olarak kullanılan bütçeler sayesinde parlamento, yürütme erkininin yaptığı faaliyetleri kontrol edebilmektedir. Kamu gelir ve giderlerinin çeşit, cins ve tutarını belirleme yetkisi olarak da ifade edilen bütçe hakkı ise, parlamenter yönetim şekillerinin oluşması ile kamu gelir ve giderlerini kullanma yetkisi verilen yürütme erkinin parlamento tarafından denetlenmesi sonucunda ortaya çıkmıştır. Bütçe hakkının etkin bir şekilde uygulanabilmesi için temel koşulların başında yürütme erki üzerinde etkin denetimin sağlanması gelmektedir. İşte parlamenter sistemlerin ortaya çıkması ve akabinde yürütme erkinin denetim gereksinimi tüm ülkelerde yüksek denetim kurumlarının vücut bulmasına neden olmuştur. Uluslararası literatürde yüksek denetim kurumu olarak ifade edilen ülkemizde ise bu niteliğine haiz tek kurum olan Sayıştay, 1862 yılında Divan-ı Muhasebat ismiyle oluşturulmuştur. Batı kesiminde parlamentoların ardından oluşturulan Sayıştaylar ülkemizde parlamentolar oluşmadan önce kurulmuştur. Asıl amacı meclis adına yürütme erkini denetlemek olan Sayıştaylar Osmanlı devletinde meclis kurulmadan önce oluşturulduğu için asıl gayesini gerçekleştirmekten oldukça uzaktır. Yani ismen mevcut fakat fiilen gerçek anlamda Sayıştay’ın yürütmesi gereken fonksiyonları yürütmekten uzak bir kurumdur. Ülkemizde cumhuriyet döneminden sonra çıkarılan bütün anayasalarda anayasal bir kurum olarak yer alan Sayıştay’a ilişkin yapılan temel düzenlemeler çıkarılan Sayıştay kanunları çerçevesinde olmuştur. Bu çalışmada, denetim kavramı ve türleri ele alındıktan sonra ülkemizde yüksek denetim kurumu olan Sayıştay’ın gelişim süreci anayasalar ve kanunlar çerçevesinde açıklanacaktır.
The concept of control, based on the very ancient history, has emerged with the motivation of man to dominate what is around him and has become an inevitable phenomenon with the beginning of people to live in a community. In the light of the developments in the political, social, economic and cultural field from the past to the present, the concept of control has been charged with different meanings, and with the emergence of democratic forms of governance, the word control has begun to meet the meaning of today. Today, the use of the concept of audit, which is based on the historical milt, on the public sector, is through the financial instrument called "budget". In general, the budget, as stated in Public Financial Management and Control Act No. 5018, is a document that shows the estimates of income and expenditure for a specific period and the aspects of their implementation and is implemented in accordance with the procedure. Thanks to the budgets used as an important instrument of audit, the parliament can control the activities of the execution man. If the budget right, which is also expressed as the authority to determine the variety, gender and amount of public income and expenditure, the formation of parliamentary forms of governance and the authority to use public income and expenditure has arisen as a result of parliamentary supervision. To ensure effective implementation of the budget right, effective monitoring is required at the beginning of the basic conditions. This is the emergence of parliamentary systems and the need for control of the man to be carried out in the end has led to the high-level control bodies in all countries to find bodies. In our country, which is expressed as a high audit institution in international literature, the Accounting Board, which is the only institution of this nature, was established in 1862 under the name Divan-i Accounting. The councils formed after parliaments in the western part were formed before parliaments were formed in our country. The main objective is to monitor the executive order on behalf of the council, which is far from achieving its main objective because the council was created in the Ottoman state before the establishment of the council. That is, the name is present, but in the actual sense it is far from carrying out the functions that the Accounting Board should carry out. In our country, all the constitutions that have been issued after the Republic period have been established as a constitutional institution in the framework of the Accounting Board laws. In this study, the concept and types of audit will be discussed after the development process of the Accounting Board, which is the high-level audit body in our country, will be explained in the framework of the constitutions and laws.
Article Detail 
Similar Articles
Journal Information
Listen Paper
Cite
Print This Page
Share
Mendeley