Abstract:

Sorumluluk hukuku kuralları, uluslararası hukukun bugüne kadar üzerindezor uzlaşmaya varılan alanlarından biri olmuştur. Söz konusu alandaki belirsizlikleri ortadan kaldırmayı ve sorumluluk hukukuna ilişkin kuralları netleştirmeyi amaçlayan ve Uluslararası Hukuk Komisyonu tarafından 2001 yılında kabul edilen Devletlerin Uluslararası Haksız Fiillerinden Kaynaklanan Sorumluluğunu Düzenleyen Maddeler Metni, uluslararası sorumluluğun ikincil kurallarına ilişkin teamül hukukunu yansıtmakta ve sorumluluk alanında yeni müesseseler tesis etmektedir. Uluslararası hukuk kurallarının ihlâlinin, söz konusu kuralların niteliği ne olursa olsun aynı sorumluluk mekanizmasına mı tâbi tutulacağı yoksa bazı kuralların ihlâlinin özel bir sorumluluk şeması dâhilinde mi değerlendirileceği meselesi üzerinde uzun yıllar çalışan Uluslararası Hukuk Komisyonu, devletlerin uluslararası sorumluluklarının, ihlâl edilen uluslarası yükümlülüğün niteliğine göre bir başka devlete, birden çok devlete veya uluslararası toplumun geneline karşı doğabileceğini hükme bağlamıştır. Metinde “genel uluslararası hukukun emredici kurallarından kaynaklanan yükümlülüklerin ağır ihlâlleri” düzenlenmiş ve bir devletin, uluslararası hukukun emredici hükümlerinden doğan bir yükümlülüğünün ağır ihlâli halinde, mağdur devletin yanı sıra, diğer tüm devletlerin yükümlülüğünü ihlâl eden devletin sorumluluğunu ileri sürebileceği ifade edilmiştir. Böylece, klâsik uluslararası hukukta iki taraflı bir ilişki telâkki edilen sorumluluk ilişkisi, söz konusu ihlâllerin varlığı halinde çok taraflı bir kimliğe büründürülmüştür. Makale, uluslararası hukukta “ağırlaştırılmış sorumluluk” olarak adlandırılan bu mekanizmanın oluşturulma sürecini ve işleyiş kurallarını incelemektedir.

Keywords: