Abstract:

7. yüzyılın ikinci yarısı ile 10. yüzyılın ikinci yarısı arasında doğu sınırında düzenli gerçekleşen Arap akınları, Bizans İmparatorluğu’nun sınır politikasını yoğun ölçüde etkilemiştir. Akınlar ilkin, bazen bir strategosun bazen ise bir kleisourarkhesin otoritesi altında bulunan askeri birliklerin düzenlenmesini ve güçlendirilmesini beraberinde getirmiştir. Belirlenen politika ise, asker yetiştirmek, yerleşik topluluğun yaşamını sürdürmesi ve kendini savunması için gerekli olanın sağlanmasıdır. Bu savunma stratejisi sınırın iç tarafında düşmanın ilerleyebileceği geçitleri kontrol noktaları ile kapatmak, zaten var olanları güçlendirmek, sınırın dışında insansız sınır bölgeleri oluşturmaktı. Bu noktada, hem zaten büyük ölçüde kendi toprağı üzerinde yaşayan askerin, hem de asker dışındaki köylü nüfusun sürekliliği için köylerin ve kullanılabilir verimli arazinin de varlığını ve önemini göz ardı etmemek gerekir. 10. yüzyılda Makedonya hanedanlığı imparatorlarının toprak kanunu metinleri, Bizans kırsalının en önemli yapılanması olan köyün sosyal, ekonomik ve mali bütünlüğünün korunmaya çalışıldığını gösterir. Aynı yüzyılın ikinci yarısında, imparatorluğun özellikle güneydoğu sınırında kontrolün yeniden ve kalıcı olarak kazanılması, bölgede nüfusun da artmasını, toprağın daha iyi ve daha verimli kullanılmasını, yeni yerleşimlerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Aslında, hem toprak kanunu metinlerinin hem de “askeri taktik” metinlerinin sözünü ettiği yerel aristokrasi ve “güçlü bireyler” de kırsalın bu yeni düzeninden türemiş, bu düzenin önemli bir parçası olmaya devam etmiştir. 10. yüzyıl dönem metinlerinde açıkça tanımlanan bu “güçlü bireyler”den asker olanlar çalışmada ele alınmış, ne tür yerleşimlerde ve dini yapılarda bani oldukları, bu yerleşimler ve yapılarla bire bir bağlarının olup olmadığı ve bu yerleşimlerden (dolayısıyla banilerden) hangilerinin sürekliliğinin izlenebildiği üzerinde durulmuştur. Askerler çeşitli yerleşimlerde ve farklı işlevlere sahip dini yapılarda bani olsalar da, hem ekonomik devamlılıklarını nasıl sağladıkları hem de o noktaya yerleştirilmelerindeki ana motif, daha çok köy yerleşimlerinde görünür olmaktadır.

Keywords: